Tanzania a peaceful country: een mythe. Deel 1

Tanzania staat geboekt als een vredig en stabiel land. Als het niet zo treurig was was het lachwekkend. Ok, ik moet vaak lachen als een Tanzaniaan dat tegen me zegt, het is namelijk klinklare onzin. Sorry, ik heb je gewaarschuwd dit is geen blog voor watjes.

Volgens de conflict resolutie theorie is de afwezigheid van een wijdverspreid geweldadig conflict in een land niet gelijk aan een vredig land. Juist. Tanzania heeft inderdaad geen wijdverspreid geweldadig conflict maar om nou te concluderen dat het vredig is is een beetje een ‘stretch’.

Tanzania wordt sinds de onafhankelijkheid geregeert door CCM, de politieke partij ooit door o.a. Julius Nyerere opgericht. CCM heeft partijleiders op alle niveaus om de mensen er aan te herinneren wie regeert en hoe zich daar naar te gedragen. Dit betekent dat nationaal, regio’s, districten, divisies, wards (gemeenten), dorpen, hamlets (dorpdelen) en elke 10 huizen een CCM leider hebben. Daarnaast is er een uitgebreid spionnen netwerk om de ‘gaten’ die er dan nog zijn te dichten. Dit netwerk wordt steeds belangrijker want tegenwoordig worden er ook oppositie mensen gekozen om een regio, district, divisie of ward te leiden.

CCM houdt niet van kritiek, dit betekent dat het uiten van kritiek kan leiden tot het verlies van je huis, baan, vrijheid of je leven. Maar net hoe ‘ernstig’ het vergrijp. Je openlijk tot de oppositie ‘bekeren’ is een riskante onderneming. Het uiten van kritiek staat hier gelijk aan het in gevaar brengen van de vrede. En wat er ook gebeurt de vrede moet tot het uiterste bewaard worden. Dit houdt niet op bij CCM helaas. Mensen zijn inmiddels zo ‘gebrainwashed’ in deze vrede-doctrine dat niemand hier kritiek op wie dan ook durft te leveren. Mensen kunnen anderen de meest vreselijke dingen aandoen, het ‘slachtoffer’ zal niets zeggen, want dat leidt tot een conflict en dat moet vermeden worden. Niemand is het hier ooit met elkaar oneens, er is geen discussie mogelijk want dit alles kan leiden tot een conflict en dat mag niet. De vrede moet bewaard worden...

CCM regeert nu bijna 50 jaar en in die 50 jaar is de meerderheid van de bevolking alleen maar armer geworden. De oppositie is met demonstraties bezig om mensen te informeren wat hun rechten zijn en dat dit niet langer kan. De oppositie is nu de boosdoener dat de vrede in gevaar komt (volgens CCM hebben ze een dubbele agenda die bedoelt is om het land in het geweld te storten). Natuurlijk niet CCM die de mensen inmiddels tot op de afgrond heeft gebracht.

We zijn nu al maanden in een conflict over de constitutie (grondwet), aangezwengeld door de oppositie (die onmiddelijk werd beschuldigd van het breken van de vrede ook wel aanzetten tot geweld) maar inmiddels gedragen door vele NGOs, religieuze leiders, academici en opinieleiders. De constitutie die er nu is maakt de President almachtig en kan in zijn eentje dit land leiden. Iedereen moet verantwoording bij hem afleggen en niemand kan hem bekritiseren. Dus nu de vraag voor een nieuwe consititutie. In de ‘constitutie reform bill’ staat vervolgens dat een aantal onderwerpen, onder andere mensenrechten, niet bediscussieerd mogen worden want dat is een gevaar voor de vrede...... Ja, mensen zouden het wel eens in hun hoofd kunnen halen dat ze rechten hebben, is het einde zoek.

Er zijn in de wereld heel veel landen die, als je er oppervlakkig naar kijkt, vredig en stabiel zijn: China, Noord-Korea, Iran, etc, etc. Er is 1 woord wat je voor al deze overheden kunt gebruiken als reden waarom ze vredig lijken: onderdrukking. Als je je bevolking maar bang genoeg maakt zullen ze de wapens niet oppakken. Tot het moment dat mensen er echt genoeg van hebben en beland je in situaties als Lybia en Egypte. Tanzania is nog niet zo ver maar ik zal niet verbaasd zijn als President Kikwete zijn termijn niet kan afmaken. In deel 2 meer over dit vredige land genaamd Tanzania.

Tanzania a peaceful country: een mythe. Deel 2

Een vredig land. Ja, dat impliceert een zekere mate van geweldloosheid. Nederland is een vredig land, dat betekent niet dat geweld niet voorkomt maar dat het in een mate is die niet leidt tot grote groepen mensen die continu in angst leven met alle (psychologische) gevolgen van dien. De krant lezend in Tanzania is soms schokkend, wetende dat het alleen het topje van de ijsberg is die wordt gezien door journalisten.

            Er zijn twee vormen van geweld te onderscheiden: acuut en chronisch. Met acuut geweld bedoel ik explosies van geweld, met chronisch een geaccepteerd gedrag behorende tot wat mensen hun cultuur/ traditie noemen. Acuut geweld bestaat uit (1) het verminken en/of vermoorden van groepen mensen: leraren, een huishouding, een deel van een straat, verdachten van een misdrijf. De redenen zijn vaak (a) een conflict over geld, land, jaloezie of overspel door een echtgenote; (b) een soort hysterie waarbij een groep mensen beschuldigd wordt van hekserij; of (c) gewoon pure razernij. Bijna elke dag staat er wel een artikel in de krant. Maar Tanzania is een groot land, niet overal even toegankelijk, dus het is niet duidelijk hoe groot het probleem echt is; (2) Clan conflicten: dit zijn geweld uitspattingen tussen verschillende clans meestal om land of water. Tanzania heeft 142 etnische groepen en 42 miljoen mensen wat betekent dat de clans klein zijn, een geweldadig conflict tussen twee clans heeft dus geen grote impact op het land en haalt vaak het nieuws niet eens. Hoewel mensen beweren dat ze geen clan conflicten hebben, geven ze wel toe dat ze niet reizen in bepaalde gebieden in Tanzania omdat het te gevaarlijk is. (3) Politie geweld: geweld gebruikt door de politie om verdachten te verminken/vermoorden of om vredige demonstraties of protesten neer te slaan (dit gaat met kogels). Dit laatste komt meer en meer voor omdat steeds meer mensen de onvrede over hun moeilijke leven uiten door demonstraties en protesten te organiseren.

            Chronisch geweld is een hele grote categorie en wordt uitgevoerd door alle niveaus van de samenleving van nationaal to huishoud niveau. Het is algemeen geaccepteerd geweld met enorme gevolgen. Laten we beginnen met overheids geweld. Zoals boven beschreven hebben we het hier over onderdrukking (psychologisch geweld) en politie geweld (fysiek geweld). Daarnaast is er een wet die toestemming geeft dat meisjes kunnen trouwen zodra ze 15 jaar oud zijn met als gevolg dat ze uitgehuwelijkt worden aan, onder andere, een pedofiel die ze zwanger heeft gemaakt of pedofiel met al meerdere vrouwen. De hoogste bieder is de ‘winnaar’ van de verkoop (sexueel geweld). Daarnaast is er naar mijn mening een ‘stille’ genocide gaande in Tanzania. Meer over waarom ik dat vindt in deel 3 van ‘Tanzania a peaceful country: een mythe.’

            Religieus geweld bestaat voornamelijk uit het onderdrukken van vrouwen (psychologisch geweld). In Lushoto is waarschijnlijk (geen cijfers voorradig) de meerderheid Moslim. Zoals in vele landen wordt de Koran misbruikt om vrouwen rechten te ontzeggen. Zo niet anders in Tanzania. Volgens de Imams in Lushoto staat in de Koran dat vrouwen hun huis niet uit mogen en geen visite mogen ontvangen. Dus in Lushoto zitten vrouwen massaal opgesloten in hun huizen. Ze moeten hun groente in de tuin verbouwen want ze mogen niet naar de markt. Ze kunnen ook niet naar de kliniek als zij of hun kind ziek wordt. Ze kunnen ook geen bedrijfje beginnen want zij kunnen niet weg en de klanten mogen niet naar haar komen. Er zijn uitzonderingen maar dan moet er wel toestemming gevraagd worden aan de dorpsleider. En dan natuurlijk het  issue dat alle religies op 1 lijn zet: Vrouwen moeten zoveel kinderen als mogelijk is op de wereld zetten. Of ze nou het geld hebben om voor al die kinderen te zorgen of niet. Elk middel dat tot geboortebeperking leidt is verboden (alleen het spreiden van kinderen mag als het op een ‘natuurlijke’ manier gedaan wordt). Niet alleen zitten vrouwen opgescheept met kinderen die ze niet willen (dit geven ze gewoon toe als je er naar vraagt, hun man wilde die kinderen, zij niet) en waar ze geen geld voor hebben, dit betekent dus ook geen condoom, en dus kan AIDS zich vrolijk verspreiden onder de bevolking.

            Geweld tegen minderheden (fysiek geweld). Over het algemeen wordt dit soort geweld als minder ernstig beschouwd omdat het in de cultuur zit en we het over, volgens Tanzanianen, minderwaardige mensen hebben. Tanzania heeft de grootste gemeenschap van albino’s (mensen die geen melanine in de huid hebben en dus wit zijn). Volgens een traditioneel bijgeloof levert een deel van het lijf van een albino rijkdom op. Er zijn in Tanzania heel veel albino’s die een arm of been missen, een heel aantal wordt zo verminkt dat ze het niet overleven. In het afgelopen jaar is de donor gemeenschap met druk gekomen om dit te stoppen. Heel af en toe wordt er dus een dader gearresteerd om de donoren tevreden te houden, maar de angst voor verminking en moord is nog lang geen verleden tijd voor deze minderheidsgroep.

            Volgens zo’n zelfde traditioneel bijgeloof zijn oude vrouwen met rode ogen heksen. Die moeten dus dood. Volgens een onderzoek vorig jaar gedaan, worden in de Mwanza regio 12 vrouwen per maand vermoord. In twee andere regio’s (Shinyanga en Tabora) 9 per maand. Ook gehandicapten moeten het ontgelden want een gehandicapt kind is geboren onder invloed van de duivel. De meeste gehandicapte kinderen zitten verstopt in hun huis en komen er nooit uit. Ze worden slecht behandeld (verwaarloosd) en hebben geen toegang tot onderwijs of gezondsheidszorg.

            Geweld tegen vrouwen (psychologisch, fysiek en sexueel geweld). Vrouwen hebben in Tanzania 3 functies: 1) sex object; 2) produktie van kinderen; 3) huishoudster. Vrouwen zijn dom, kunnen niet nadenken, zijn niet in staat belangrijke beslissingen te nemen, mogen geen geld verdienen, hoeven dus ook geen onderwijs te hebben, mogen geen eigendom bezitten, moeten hun man alles geven wat hij wenst, moeten zoveel mogelijk kinderen krijgen (een vrouw die geen kinderen baart is waardeloos) en vooral hun mond houden. Vrouwen moeten geslagen worden om ze hier aan te herinneren en verkrachting binnen het huwelijk bestaat niet. (eigenlijk buiten het huwelijk ook niet echt) Het ergste is dat vrouwen dit ook geloven; deze van generatie op generatie doorgegeven ‘wijsheden’ zijn volledig opgenomen in de cultuur van Tanzania.

            Geweld tegen kinderen (psychologisch, fysiek en sexueel geweld). Vrouwen zijn misschien tweederangs burgers, kinderen zijn derderangs burgers en staan onder aan de ladder en daarmee ontvanger van alle razernij opgedaan door het onrecht dat de volwassenen wordt aangedaan. Wezen worden gedegradeerd tot vierderangs burger en zijn hun leven niet helemaal zeker.  Worden vrouwen ‘alleen’ geslagen door hun man of mannelijke familieleden, kinderen worden geslagen door iedereen die zich geroepen voelt om het te straffen. Leraren, ouders, familieleden en mensen in de gemeenschap. Kinderen hebben niks te zeggen en zijn waardeloos tot ze geld gaan verdienen en dat horen ze dan ook. Volgens recente onderzoeken is er een enorme toename van kinderen die verwond of vermoord worden door ouders en opvoeders.

In 2002 waren er in Lushoto district 367 meisjes tussen de 10 en 14 jaar die getrouwd, gescheiden of weduwe waren. Geen idee wat de statistieken nu zullen aangeven maar ook hier ben ik bang dat het het topje van de ijsberg is. Meisjes die zwanger worden moeten van school af. Sinds 6 maanden is er een wet die zegt dat ze na de bevalling weer naar school mogen maar de meeste scholen weigeren deze meisjes. Volgens een recent onderzoek is 25 % van de 18 jarige meisjes in Tanzania zwanger of heeft al een kind (Tanzania is nummer 1 in de wereld als het gaat om tiener zwangerschappen).

De meeste verkrachtingszaken met een kind als slachtoffer worden buiten de rechtbank geregelt waarbij de dader voor als weinig als 10,000 Tanzaniaanse Shilling (5 Euro) zijn schuld afkoopt bij de ouders. Daders eindigen dus bijna nooit in een cel. Vele van die daders zijn leraren. Gelukkig komt dit tegenwoordig vaker voor een rechtbank omdat er soms wel eens een ouder bij zit (van alle kinderen die door de leraar verkracht zijn) die weigert om het te regelen buiten de rechtbank, of die het bedrag te laag vindt. Een ‘normale’ praktijk is dat mannen buiten de school staan te wachten en meisjes met beloften aan kleren, voedsel, mobiele telefoons of andere zaken tot sex overhalen. Veel van die meisjes leven in extreme armoede en geven toe. Tot mijn ontzetting vinden de meeste mensen hier (inklusief de President) dat de meisjes schuldig zijn aan deze praktijken.

Female Genital Mutilitation (FGM) is lang een soort onzichtbare praktijk in Tanzania geweest, maar in het laatste jaar wordt er meer en meer onderzoek naar gedaan, met schokkende conclusies. Er zijn gemeenschappen in Tanzania gevonden waar 80% van de meisjes/vrouwen met verminkte geslachtsdelen rond lopen. Veel van die verminkingen worden gedaan met botte messen die niet gedesinfecteerd zijn, met alle (extra) gevolgen van dien. Hoe groot het probleem in Lushoto is weet ik niet, maar het is wel duidelijk dat vrouwen helemaal niet begrijpen wat ze elkaar aandoen (het zijn meestal vrouwen die de verminking uitvoeren). In een werkgroep met een vrouwengroep in Lushoto kwam het issue ter sprake tijdens een sessie over culturele/traditionele praktijken omdat ze vonden dat FGM met scherpe, gedesinfecteerde messen moest plaatsvinden. Ze hadden geen idee wat ze nu precies doen en de gevolgen daarvan, alleen dat het een voorgeschreven regel is om meisjes te initieren in het vrouw zijn. Probleem hier is onder andere dat het besnijdenis wordt genoemd en niet verminking. Volgens de gedane onderzoeken wordt het tegenwoordig al bij baby’s uitgevoerd.

Hekserij of traditionele genezing. Generaties lang hebben mensen in Tanzania baat gehad bij traditionele genezing bij gebrek aan conventionele geneeskunde en nog bij bepaalde ziektes is de traditionele geneeswijze effectiever dan de conventionele. In Lushoto (geen idee hoe dit in de rest van Tanzania is) is de traditionele genezing echter meer en meer veranderd in hekserij en wordt nu ingezet bij meningsverschillen tussen mensen. Het gaat nu niet meer over genezing maar om anderen ofwel ziek te maken of te vermoorden. Moord in Lushoto wordt over het algemeen geregeld via een heks die er voor zorgt dat het slachtoffer vergif in zijn/haar voedsel/drankje krijgt. Volgens mensen hier is een opdracht tot moord geven aan een heks geen crimineel vergrijp want jij zelf hebt niemand vermoord. Goed te weten dat er in ieder geval geen moordenaars vrij rondlopen in Lushoto. Geeft je toch een veilig gevoel.

In deel 3 meer over dit vredige land genaamd Tanzania, en waarom er naar mijn mening een ‘stille’ genocide gaande is.

Tanzania a peaceful country: een mythe. Deel 3

De ‘stille’ genocide. Laat me dat even uitleggen. Volgens de ‘Convention on the prevention and punishment of the crime of genocide’ (9/12/1948) betekent genocide: ‘any of the following acts committed with intent to destroy, in whole or in part, a national, ethnical, racial or religious group, as such:

1. Killing members of the group;
2. Causing serious bodily or mental harm to members of the group;
3. Deliberately inflicting on the group conditions of life calculated to bring about its physical destruction in whole or in part;
4. Imposing measures intended to prevent births within the group;
5. Forcibly transferring children of the group to another group.

Mijn opinie is gebaseerd op b. Het veroorzaken van serieuze fysiek en mentale schade aan groepsleden, en c. Expres levenscondities opleggen die leiden tot de fysieke destructie van een gedeelte van of een complete groep. Het belangrijkste in deze uitleg van het woord genocide is dat je kunt aantonen dat er sprake is van ‘intent to destroy’, het moet het doel zijn om een deel van de bevolking te vernietigen. Nou, dat is ingewikkeld want ik kan niet in de hoofden van de leiders van dit land kijken dus kan ik alleen af gaan op wat ik kan zien, wat ze doen en wat ze zeggen.

            Ik neem aan dat je begrijpt waarom ik het woord stille gebruik: er wordt niet met geweren en machetes gezwaaid hier. Wat we wel hebben is dat er een heleboel mensen fysiek en mentale schade oplopen en dood gaan en, volgens mij, is daar absoluut geen rationele verklaring voor te vinden, behalve dan dat het de bedoeling is. Laten we eerst kijken naar waarom b en c. In deel 1 en 2 is uitgebreid ingegaan op het geweld in Tanzania (psychologisch, fysiek en sexueel geweld) dat leidt tot fysieke en mentale schade (b). C. gaat over levenscondities die tot de dood leiden. Hier gaan we, de lijst is lang. Ongeveer 80% van de Tanzanianen leeft onder de armoedegrens van $2 per dag, mensen leven voornamelijk van hun eigen groentetuin en hebben daardoor geen inkomen. Er is geen geld voor voldoende: eten, kleren, onderdak, onderwijs en gezondheidszorg. Dit leidt tot: ondervoeding, vitaminegebrek met aanverwante aandoeningen, ziektes als bloedarmoede, longontsteking, malaria en dood door ziektes die te genezen zijn. Maar 45% heeft toegang tot schoon water. Dit leidt tot vele doden onder de groep kinderen genaamd ‘Under-Five’ door diaree. Maar een klein deel van de bevolking heeft electriciteit/gas, de overgrote meerderheid kookt op houtskool- of houtsvuren die leiden tot longontsteking en astma. Er zijn niet genoeg klaslokalen, leraren en boeken. Onderwijs is zo slecht dat 10% van de kinderen na 7 jaar lagere school niet kunnen lezen en schrijven. Deze kinderen komen nooit uit de armoede cirkel. De gezondheidszorg is slecht door te weining personeel, materiaal en medicijnen. Daarbij zijn de klinieken vaak te ver weg van de mensen om toegankelijk te zijn. Dit leidt tot doden door ziektes die te voorkomen waren of te genezen zijn. Er is een groot gebrek aan vroedvrouwen dat leidt tot veel moeder- en kind sterfte. Onderwijs is duur dus voornamelijk toegankelijk voor de rijkere. Er is een enorm gebrek aan kennis en informatie over de meest basale zaken die veel ziektes en aandoeningen zouden kunnen voorkomen onder de armere bevolking. Mensen hebben geen toegang tot kennis over: de overheid, democratie, corruptie, mensenrechten, rechten van vrouwen en kinderen, ziektes (hoe te voorkomen en hoe te genezen), voedsel/dieten, geboortebeperking, enz, enz. Mensen weten vaak nog niet de helft van wat een 12 jarige in Nederland weet.

            Ja, zeggen jullie nu, maar Alex, Tanzania is een arm land, dit zie je in elk ontwikkelingsland. Niet dus. Tanzania is 1 van de rijkste landen van de wereld, geloof het of niet. En hier komt dus mijn punt van intent: Tanzania is 1 van de rijkste landen van de wereld met 1 van de armste bevolkingen van de wereld en naar mijn mening is dat opzet van de overheid.

Tanzania is het derde goud producerende land in de wereld, het heeft diamanten, metalen, mineralen, olie en gas. Tanzania heeft vruchtbare grond, natuurparken, wildlife, grote wateren en ligt aan een oceaan. Tanzania heeft letterlijk alles wat je als land maar nodig kan hebben om iets te produceren. Er zit voor miljarden dollars per jaar aan grondstoffen in en op de grond. Waar is al dat geld?? Goeie vraag. De grootste berg grondstoffen wordt met toestemming van een kliekje topleiders van CCM nu al decennia lang het land uitgesleept door buitenlandse bedrijven. Dit als gevolg van persoonlijke onder-de-tafel miljoenen deals van ministers en andere topleiders met deze bedrijven. Bijna alle grondstoffen zijn op deze manier verkocht. De opbrengst per jaar van al deze weelde die Tanzania bezit is een lachertje. We hebben het over ongeveer 200 miljoen dollar en dat is 3% van het overheids budget. Ter vergelijking donoren en leningen samen is 40%. (Ja, diezelfde landen die ondernemers leveren die stinkend rijk worden van die sleazy deals.) Het blijkt dat de belasting die betaald wordt over de salarissen van het Tanzaniaanse personeel dat voor die bedrijven werkt vele malen hoger is dan de opbrengst van de grondstoffen zelf.

Hoe noem ik dit: Corruptie!. Nou volgens Jeffrey ben ik een racist, maar ik heb het gevoel dat Jeffrey en ik niet helemaal op 1 lijn zitten. Ik heb een beetje het gevoel dat ie vergeten was zijn roze bril af te zetten toen ie zijn boek schreef. In ‘the end of poverty’ schrijft ie: ‘A decade of intensive work in Africa has added to my determination to fight against the prejudices and misperceptions that leave hundreds of millions of impoverished people stranded in unnecessary suffering. Africa gets a bad rap as the “corrupt continent”. Even when such sentiments are not racist in intent, they survive in our societies as conventional wisdom because of existing widespread racism. Many African governments are desperately trying to do the right thing, but they face enormous obstacles of poverty, disease, ecological crisis, and geopolitical neglect or worse.’ (The End of Poverty, Jeffrey Sachs, 2005, P. 207). Van welke planeet komt die man? Ik probeer net uit te leggen dat de overheid van Tanzania bewust armoede, ziekte en ecologische crisis (zie het artikel over de Serengeti) veroorzaakt. En nu ben ik ineens schuldig aan het feit dat 40 miljoen Tanzanianen in de armoede zitten. Zucht. Waar was ik? Corruptie dus.

Dit is natuurlijk nog niet het hele verhaal, de opbrengst van grondstoffen is niet het enige wat in een paar zakken verdwijnt. Bijna het complete budget verdwijnt in zakken van de CCM kliek. Meer en meer onderzoeken worden uitgevoerd waaruit blijkt dat miljoenen dollars verdwijnen. Geld bestemd voor onderwijs, geld bestemd voor gezondheidszorg, geld voor wegen die nooit aangelegd zijn, geld voor gebouwen die er niet zijn, salarissen voor ‘spook’ werknemers, geld voor vergoedingen voor normale werkzaamheden of gewoon omdat je belangrijk bent om riante salarissen van overheidswerkers op te toppen, de lijst gaat maar door. Wat heb je nodig om op deze schaal corruptie te kunnen bedrijven en zeker te weten dat dat in de toekomst ook veilig gesteld wordt: 1) een onwetende, ongeschoolde bevolking; 2) een bevolking die zo druk bezig is met zichzelf in leven te houden dat ze geen tijd hebben om zich te verdiepen in de gangen van de overheid; 3) een bevolking die zo bang is dat ze geen vragen durven te stellen of kritiek te leveren; 4) als overheid in een taal werken die niemand verstaat (zie artikel ‘Swahili’); 5) alle kritiek of oppositie (met geweld) in de kiem snoeren, zodat je de volgende verkiezingen wint.

Voila, hier dus de reden waarom naar mijn mening de bevolking bewust in extreme armoede wordt gehouden: om tegenwoordige en toekomstige corruptie in stand te houden. Mensen in extreme armoede houden leidt onvermijdelijk tot de dood/vernietiging van velen. En dus noem ik wat gaande is een ‘stille’ genocide en niet wat in de conflict resolutie theorie wordt genoemd: social injustice. Ik ben er van overtuigd dat het een bewuste strategie is. ‘Call me a racist’, maar ‘please’ kom dan ook met een logische verklaring voor alles wat ik hierboven heb beschreven zonder het woord corruptie te gebruiken.

Cultuur

De Tanzaniaanse cultuur volgens de Tanzanianen (en alle anderen die hier met een roze bril op lopen) is als volgt: Tanzania is een arm en vredig land. Tanzanianen zijn hele aardige en beleefde mensen die veel respect hebben voor belangrijke en oudere mensen, heel goed voor elkaar zorgen en alles delen. Ze houden van kinderen en deze worden opgevoed in ‘extended’ families.

            De Tanzaniaanse cultuur volgens Alex ziet er iets anders uit. Mijn mening is gebaseerd op wat ik zie, niet op het riedeltje wat ik elke keer weer moet aanhoren. (Inderdaad na bijna 3 jaar ben ik het een beetje zat om te horen wat voor geweldige mensen ze zijn.) Als je ‘Tanzania a peaceful country: een mythe. Deel 1, 2 & 3’ hebt gelezen begrijp je waarom ik vindt dat Tanzania geen arm en vredig land is. Maar om nog even terug te komen op dat vredig, de verklaring is dus dat er geen clan oorlogen zijn en dat de twee grootste religies: Christendom en Islam het goed met elkaar kunnen vinden en er geen onenigheid is tussen mensen van de verschillende geloven. Ja, dat klopt maar er zit een addertje onder het gras dat wel eens een enorme cobra zou kunnen worden.

Lees het verhaal ‘Animal Farm’ als illustratie over hoe ‘gelijk’ de clans zijn en in hoe verre we het hebben over elkaar accepteren. Zoals blijkt uit het verhaal ‘Communicatie’ praten mensen niet echt met elkaar en dus weten ze ook niets over elkaars religie. Als je niet met elkaar praat over dingen die voor jou belangrijk zijn heb je natuurlijk ook nooit onenigheid. Alles draait om conflictvermijding dus er is geen verbale uiting over wat mensen niet leuk vinden of een hekel aan hebben. Zo kunnen mensen inderdaad in vrede met elkaar leven. Waar zit nou die cobra: als mensen niets van elkaar weten is het op een gegeven moment heel gemakkelijk om ze als monsters af te schilderen. Christenen weten niet dat de Islam een vredelievende godsdienst is dus als iemand een oorlog wil beginnen is het heel gemakkelijk iedereen te vertellen dat de Islam er alleen maar op uit is om de wereld te vernietigen (kijk maar naar Osama niet waar). Het kennis gat kan opgevuld worden met wat op dat moment het beste uitkomt. Vandaar die potentiele cobra: mensen kennen elkaar helemaal niet en zijn dus gemakkelijk tegen elkaar op te zetten.

Tanzanianen zijn hele aardige en beleefde mensen. Ja, oppervlakkig gezien inderdaad. Ze doen heel aardig en beleefd tegen iedereen. De vraag is zijn ze ook aardig en beleefd of gaat het alleen maar over schone schijn hier. Nou, volgens mij dus dat laatste. Alle toeristen die ooit in Tanzania zijn geweest zullen je vertellen dat Tanzanianen heel vriendelijk tegen ze waren. Lees het verhaal ‘Wat Tanzanianen nou echt van ons denken’ om te weten te komen of ze ‘ons’ aardig vinden of eigenlijk ons vreselijke mensen vinden. Aardig en beleefd, ja, het punt is als je nooit ergens over praat en nooit een meningsverschil hebt wordt je ook nooit boos en is het gemakkelijk om aardig en beleefd te doen. Dat wil niet zeggen dat ze geen hekel aan elkaar hebben. Zoals je hebt kunnen lezen in ‘Tanzania a peaceful country: een mythe. Deel 1, 2 & 3’ lijkt het er toch echt meer op dat iedereen een hekel heeft aan iedereen, Leg dit naast het verhaal ‘Gedrag’ dan krijgen de concepten aardig en beleefd toch een heel andere betekenis.

Respect hebben voor oudere en belangrijke mensen. Even uitleggen oudere mensen is eigenlijk iedereen die ouder is dan jij, belangrijke mensen zijn mensen met een (belangrijke) baan en blanken. Het heeft even geduurd voor ik dit concept ging begrijpen. De eerste vraag die bij me opkwam is natuurlijk waarom alleen respect voor deze categorieen?? Ten tweede begreep ik maar niet wat ze nu bedoelde met respect, want ik zag (voornamelijk in Arusha) om mij heen bejaarden in afschuwelijke omstandigheden proberen te overleven, verder worden deze categorieen ook gewoon belogen, bestolen en vermoord net als ieder ander. Dus wat bedoelen ze nu toch met respect? Ik kon het maar niet rijmen met wat ik onder respect versta. Maar na veel gevraag ben ik er uit gekomen. Het is 1 grote miscommunicatie. Wat zij bedoelen wordt vertaald in het Engels als ‘respect’ maar dat is gewoon een compleet verkeerde vertaling van wat ze eigenlijk bedoelen.

In het Swahili wordt iedereen die ouder is of belangrijk begroet met ‘Shikamoo’ en als antwoord komt dan ‘Marahaba’. Er is geen equivalent in het Engels of Nederlands maar volgens de Tanzanianen is dit dus hoe ‘respect’ wordt getoond. En dat is het. Verder hoort er niets bij. Je hebt ‘respect’ voor iemand als je ‘Shikamoo’ zegt en dan ben je klaar. Volgens de Tanzanianen hebben wij dus geen respect voor anderen want wij hebben geen woord voor ‘Shikamoo’. Wat betekent nou ‘Shikamoo’? Nou zoals ik schreef, er is geen vertaling dus dit wordt een omschrijving van wat het eigenlijk inhoudt. Na veel doorvragen blijkt dat iedereen ‘Shikamoo’ zegt tegen mensen waar ze bang voor zijn (oudere familie- of gemeenschapsleden, leraren, overheidsmensen, blanken, politie, etc.etc.) Het komt er eigenlijk op neer dat je op het moment dat je ‘Shikamoo’ zegt de machtspositie vastlegt: “Ik ben ondergeschikt aan jou, jij hebt macht over mij en ik doe alles wat jij mij opdraagt.” Dit zinnetje is waar heel veel in de Tanzaniaanse cultuur om draait en ik het ‘Shikamoo-principe’ noem en dat onvermijdelijk tot armoede leidt, op huishoud en nationaal niveau.

Goed voor elkaar zorgen. Ja, dit ontgaat me volledig. Blijkbaar hebben ze tussen het huiselijk geweld, schenden van de rechten van vrouwen en kinderen, verminken en vermoorden van albino’s en oudere vrouwen, mishandelen van gehandicapten en buitensluiten van HIV geinfecteerden ook nog tijd om goed voor elkaar te zorgen. Het spijt me, maar ik zie het niet. ‘We delen alles’. Ja, hier begin ik een beetje moe van te worden. ‘Alex you have to share, that is our culture we share everything’. De mensen die dat het vaakst tegen mij hebben gezegd, daar heb ik nog nooit wat van gehad. Blijkbaar delen we alleen wat van mij is. En ik heb ze nou al zo vaak uitgelegd dat ik niet aan hun cultuur meedoe. Zucht, ze luisteren ook niet. Alles delen, ja klinkt leuk als het niet als een soort wet zou worden gehanteerd. Ze delen niet alles omdat ze dat willen, nee, omdat het moet. Als 1 persoon in een ‘extended’ familie een salaris heeft moet dat gedeeld worden. Dus dat wordt gebruikt om schoolgeld van neefjes en nichtjes mee te betalen. Dat klinkt misschien leuk maar het houdt iedereen in armoede. Zodra je meer verdient ben je het ook meteen weer kwijt. Op deze manier wordt er dus nooit een middenklasse opgebouwd, die essentieel is om de economie van een land op te bouwen. Tanzania heeft alleen heel rijke en heel arme mensen, er is nauwelijks sprake van een middenklasse en dat komt onder andere hier door.

Als je de jongste in een gezin bent hou je weining voor jezelf over want dan gaat het ‘Shikamoo-principe’ in werking. Ik heb verhalen gehoord waarin sommige mensen meer en meer kinderen op de wereld zetten en die allemaal de verantwoordelijkheid maken van jongere gezinsleden. Die draaien op voor alle kosten van de opvoeding. Soms zo ver dat ze een deel of alle kinderen onderbrengen bij familieleden. Dan komen we dus uit bij dat kinderen worden opgevoed door de ‘extended’ familie. Ja, maar niet omdat die dat willen of omdat ze daar het geld voor hebben (vaak hebben ze zelf al 6 kinderen waar ze nauwelijks voor kunnen zorgen) maar omdat ze ‘gedwongen’ worden onder het ‘Shikamoo-principe’. Deze kinderen lopen een groot risico om mishandeld of zelfs vermoord te worden want ze zijn ongewenst en te veel. Deze zogenaamde ‘voor elkaars kinderen zorgen’ is 1 van de grootste oorzaken van kindermishandeling. Over het ‘wij houden van kinderen’ nog 1 ding ter verklaring: Het gaat hier om kwantiteit, niet om kwaliteit. Zij houden van kinderen want ze hebben er veel, wij (wazungu) houden niet van kinderen want wij hebben er maar een paar. Kinderloze Alex moet kinderen wel haten denk ik in hun opinie.

Nog meer cultuur ellende? Ja, ik ben helaas nog niet klaar. Er zijn nog wat meer aspecten die volgens de Tanzanianen tot hun cultuur behoren en waar ze trots op zijn. Want dat was ik nog vergeten te vertellen, ze zijn ontzettend trots op hun cultuur. Ze vinden zichzelf veel beter dan bijvoorbeeld de andere landen in de Oost Afrikaanse Unie: Rwanda, Burundi, Uganda en Kenya, want dat zijn geweldadige landen die clan oorlogen hebben of hebben gehad. Ze zijn tot op het arrogante af trots op het feit dat ze vredige mensen zijn. Ze zijn ook heel trots op het feit dat ze tot de armste bevolkingen van de wereld horen. Ik heb regelmatig naar de redenen gevraagd van het (naar mijn mening) onacceptabele gedrag van mensen en ik krijg altijd vol trots te horen, ‘yes, but we are poor.’ Ik heb soms het gevoel dat ze helemaal niet uit de armoede willen want dan zijn ze hun speciale positie als arm en vredig land kwijt (er zijn vele vredige rijke landen maar er is maar 1 vredig arm land en dat is Tanzania) en het excuus waarom ze zich kunnen gedragen zoals ze zich gedragen. En echt ik vindt ze vaak enorm onbeschoft, niet door wat ze zeggen natuurlijk (dat kan echt niet, behalve tegen mij dan zie ‘Wat Tanzanianen nou echt van ons denken’ al vinden zij dat ze niet onbeschoft zijn als ze deze dingen tegen mij zeggen) maar hoe ze elkaar behandelen (zie verhaal ‘Gedrag’ en ‘Pole pole Alex, dit is Tanzania’).

We hebben het al eerder over corruptie gehad en dat gaf de indruk misschien dat alleen de nationale overheid zich schuldig maakt aan corruptie maar niets is minder waar. Iedereen zonder geweten in alle lagen van de bevolking doet er aan mee: mensen in de lagere overheden, NGOs, kerken en moskeeen, bedrijven, en verder iedereen die de mogelijkheid heeft. Het grote graaien is al om tegenwoordig en volgens sommige is het soort van een recht geworden want ‘it is our culture’. Ja. Wat moet je daar nou op zeggen? Nou als ze mij dus geld willen ontfutselen ‘omdat het hun cultuur’ is, adviseer ik ze toch vriendelijk om hun cultuur te veranderen want ik betaal niet. Helaas hebben een heel aantal buitenlandse NGOs respect voor de Tanzaniaanse cultuur en zo worden dus massa’s mensen die een training bijwonen betaald om in de training te zitten. Niet alleen is dit corruptie maar die mensen zitten dus in de training om geld te verdienen en niet om iets te leren. Tanzania heeft vele professionele trainees die alle trainingen aflopen om in hun onderhoud te voorzien maar niets daarvan gebruiken om hun leven te verbeteren. Het is soort van een baan zal ik maar zeggen. (Dit is onderdeel van het concept dat ik ontwikkelingsdestructie noem (de meeste mensen noemen het ontwikkelingshulp) en op zeer grote schaal plaatsvindt.) Dat is een andere discussie. Even terug naar de Tanzaniaanse cultuur.

Normaal gesproken is een cultuur een soort beschrijving van wat de meerderheid van een bevolking (vrijwillig) doet in termen van eten, dansen, expressies, etc. Maar niet in Tanzania. Niets wat tot de cultuur behoort is vrijwillig; alles is voorgeschreven en daar heb je je naar te gedragen. Er zijn ‘culturele’ regels voor alles. Maar dan ook echt alles. De mensen hier zitten in een soort ‘cultuur’ gevangenis opgesloten en het is absoluut onacceptabel om de dingen anders te doen. Dit leidt dus tot die compleet kunstmatige vriendelijkheid, zorgen voor, delen van, enzovoort. Er is absoluut geen sprake van vrije wil, het is opgelegd en wordt door de strot gedrukt of men wil of niet. Stel je voor dat je in Nederland elke dag brood met kaas moet eten en je moet het lekker vinden. Dat er altijd een koekje bij de koffie moet en ja, mensen kwaad worden als je dat niet doet, want het moet, want het is onze cultuur. Ik noem dit ook wel culturele onderdrukking en is onderdeel van de geweldsspiraal.

De hele dag door werd en wordt me verteld wat ik moet zeggen of doen, of wat te koken en te eten, hoe te kleden enzovoort, want dat is hun cultuur. Hoe vaak mensen me wel niet vertellen dat ik ugali (maismeel met water gekookt tot een kleverige meelbal die nergens naar smaakt) moet eten, want ik ben in Tanzania en het is hun cultuur. Inmiddels zijn de meeste er wel van doordrongen dat ze nergens komen en dat ik ze gewoon ga zitten uitlachen als ze weer met de een of andere waanzinnige ‘cultuur’ regel aan komen zetten die nergens over gaat en waar ik me ook echt niet aan ga houden. Ik weiger om mezelf in die gevangenis te laten zetten. Ik wil dat zij uit die gevangenis gaan, dus ik blijf het ‘goeie’ voorbeeld geven en hou mijn eigen wil en eigen mening en voorkeuren en laat ze door niemand voorschrijven. Of me dat nou een gestoorde Mzungu maakt of niet.

Swahili

Tanzania heeft 2 nationale talen naast de 142 clan talen: Engels en Swahili (Kiswahili). Ik heb heel veel moeite met deze taal. Haha, ja inderdaad ik ben al bijna 3 jaar bezig om het in mijn hoofd te krijgen en nee, ik kom maar niet verder dan de basics. Ik kan me redden in de taal maar het houdt vooral niet over. Ik heb besloten dat ik gewoon te oud ben en er inmiddels zoveel in mijn hoofd is verzameld dat Swahili er niet meer bij past. Het was geen gebrek aan proberen en dat brengt me tot het probleem dat ik hier wil bespreken. Ik ben dus al bijna 3 jaar bezig met het analyseren van de taal en dat heeft me tot een (schokkende) conclusie gebracht. Ik hoop dat het niet klopt maar ik vrees dat ik gelijk heb. Laat me eerst uitleggen hoe en waar en waarom Swahili gebruikt wordt.

            Julius Nyerere heeft Swahili als nationale taal ingevoerd om de 142 clans te vereenigen. Omdat ze allemaal een andere taal spreken was de onderliggende gedachte dat Swahili de mensen meer tot elkaar zou brengen en daarmee de kans verkleinen op clan oorlogen. Tot zover een nobel streven. Maar tegelijkertijd wordt bepaald dat Engels gebruikt wordt in de overheid, het rechtssyteem en hoger onderwijs. Dit betekent dat op de lagere school in Swahili wordt les gegeven en vanaf de middelbare school wordt Engels gebruikt. Nyerere heeft dus bewust of onbewust (de man is dood dus ik kan het hem niet vragen) voor een tweedeling in de samenleving gezorgd: de 20% geschoolde rijke bevolking en de 80% ongeschoolde arme bevolking.

            Waarom is dit een probleem? Er zijn verschillende redenen: 1) de woordenschat van een taal wordt vergroot door het gebruik van de taal door geschoolde/geleerde mensen die op de beperkingen van de taal stuiten omdat ze zich niet kunnen uitdrukken zoals ze graag hadden gewild. Omdat Swahili niet op dat niveau gebruikt wordt blijft het een taal met een hele kleine woordenschat. Daarbij hebben de woorden in Swahili van 1 tot 10 betekenissen/ vertalingen in het Engels. Soms betekent een woord iets positief en tegelijkertijd het precies tegenovergestelde negatief. Dit leidt er toe dat de taal niet echt functioneel is in discussies of debatten want met wat je zegt kun je nog alle kanten op en andere kunnen wat je zegt heel anders oppakken, maar net welke betekenis je plakt aan een woord. Als communicatiemiddel is het niet echt bruikbaar en daar is een taal voor bedoeld;

2) 80% van de bevolking is niet op de hoogte van wat de overheid nou precies doet. Ten eerste kunnen ze niets lezen, want alles wordt geproduceerd in Engels en ten tweede, de Tweede Kamer debatten die op televisie worden uitgezonden zijn in Swahili maar doordrenkt met Engels woorden: omdat er geen equivalent in het Swahili is en het te lang duurt om omschrijvingen te geven worden Engelse woorden gebruikt. 3) Elke rechtszaak wordt in het Engels uitgevoerd, dat betekent dat er altijd met een vertaler gewerkt moet worden. Ik moet regelmatig met een vertaler werken en het is een ramp. De vertaler heeft zijn eigen ideeen en meningen en vaak wordt die vertaald in plaats van wat er gezegd wordt. Ik vraag me dus af in hoeverre mensen recht wordt gedaan in deze rechtbanken.

Waarom heb ik moeite met Swahili? Omdat ik sterk het gevoel heb dat deze taal als ondrukkingsmiddel wordt gebruikt. Er kan geen intellectuele discussie gevoerd worden in Swahili, je zult Engelse woorden moeten gebruiken om de gaten te vullen, en dus begrijpt 80% niet wat er bedoelt wordt. Er kan niet veel meer met deze taal gedaan worden dan groeten en roddelen en wat simpele zaken bespreken want het is een lagere school taal die niet echt duidelijkheid geeft over wat je zegt. Mensen zijn niet in staat om hun rechten te lezen want alle wetten zijn in het Engels. Er is een NGO (ja NGO) vorig jaar begonnen met het vertalen van de rechten van vrouwen in het Swahili. De overheid doet absoluut geen moeite om zich verstaanbaar te maken en dat geeft mij de indruk dat ze iedereen zo dom en onwetend als mogelijk is willen houden. Nou of dit ooit de bedoeling was van Nyerere weet ik niet maar die hele taal voelt helemaal verkeerd. En inderdaad dit alles helpt mij niet echt om gemotiveerd te raken. Ik weet nu al dat ik me nooit fatsoenlijk in deze taal kan uitdrukken en ik vindt het een vervelend gevoel mee te doen aan iets waarvan ik het gevoel heb dat er een tweede agenda is.

Communicatie

Communicatie of beter gezegd de afwezigheid van communicatie is een serieus probleem in Tanzania. Het probleem wordt volgens mij gecreeerd door het schoolsysteem. Kinderen gaan naar school om te luisteren, de leraar verteld en de kinderen luisteren. Er is geen interactie. Vragen mogen niet gesteld worden, en daarbij ben je wel gek als je een vraag steld want dat betekent dat je dom bent en alle andere kinderen gaan je uit zitten lachen. Antwoord geven op een vraag van de leraar is riskant want een verkeerd antwoord kan leiden tot een paar slagen met een stok. De leraar weet alles dus zit niet te wachten op op- of aanmerkingen, kritiek, suggesties of vragen die impliceren dat ie het niet goed heeft uitgelegd. Dit kan allemaal leiden tot een paar slagen met een stok. Omdat het onderwijs eenrichtingsverkeer is, is er geen ruimte voor discussie, creativiteit, innovatie, meningsvorming (laat staan meningsuiting) of enige andere vorm van expressie of communicatie.

            Na 7 jaar lagere school en soms tot 6 jaar middelbare school is de verwachting dat mensen heel goed in staat zijn om te luisteren. Dat is immers het enige wat ze hebben moeten doen al die jaren. Maar niets is minder waar. Het is ongelooflijk hoe vaak er miscommunicatie ontstaat door dat mensen niet geluisterd hebben. Afspraken lopen in de soep, taxi chauffeurs die niet op komen dagen op de tijd die was afgesproken, verkeerde bestellingen bij winkels of ambachtsmensen. De lijst gaat maar door. Ik heb geen idee waar het door komt. Soms herhalen ze de boodschap, ze knikken, ja, ze hebben het begrepen en nee, uiteindelijk blijkt dus dat ze het niet begrepen hebben. Het is echt geen onwil of opzet, dat geloof ik niet. Ze zijn echt oprecht verbaasd en soms zelfs boos dat ik niet ben waar ik volgens hun had moeten zijn. Ze geloven echt dat wij zij denken is wat ik heb gezegd. Het ligt niet aan de taal want het gebeurt de Tanzanianen onder elkaar ook. Op de een of andere manier zijn ze niet in staat om te luisteren en dat te onthouden, ze onthouden iets wat al voorgeprogrammeerd zit in hun hoofd of wat zij eigenlijk willen dat de afspraak had moeten zijn. (zie verhaal: Paaslunch)

            Omdat het onderwijssysteem al generaties lang hetzelfde is zie je dit communicatieprobleem bij alle generaties Tanzanianen. Ook de cultuur van respect (zie verhaal ‘cultuur’) heeft grote invloed op deze afwezigheid van communicatie. Dit leidt er dus ook toe dat ouders niet met hun kinderen communiceren. Het opvoeden bestaat voornamelijk uit straffen van ongewenst gedrag door te slaan. Ook hier is kritiek, suggesties of opmerkingen uit den boze. ‘Slachtoffers’ van gister worden de ‘daders’ van morgen.

            Waar bestaat de communicatie uit tussen anderen dan de direkte familieleden? Voornamelijk groeten en de laatste roddels. Iedereen die je op straat tegen komt die je kent moet uitgebreid begroet worden en men besteed ongeveeer 5 tot 10 minuten om de ander te vertellen dat het goed met ze gaat, en met de familie, en de kinderen, en het werk, enz. enz. Het is niet de bedoeling dat je zegt dat het niet goed gaat. Verder roddel je nog een half uur over je buren en kennissen en dat was het dan. Mensen weten echt helemaal niets van elkaar. Ze noemen elkaar beste vrienden maar weten vaak de naam niet eens, en al helemaal niet wat voor werk ze doen, wat hun interesses zijn of enige ander relevante informatie wat in Nederland een vriend tot een vriend maakt. Veel onderwerpen zijn natuurlijk al zowiezo taboe gemaakt door de overheid, en veel onderwerpen zijn taboe gemaakt door de cultuur.

Echte gesprekken, over relevante zaken heb ik maar met heel weinig mensen en dan alleen nog maar omdat ik blijf aandringen om het er over te hebben. Langzamerhand krijg ik meer en meer respons en wat meningen los van meestal jonge mensen over de overheid, politiek, corruptie, cultuur en Tanzania in het algemeen. Het blijft voor hun een riskante onderneming.

Gedrag

Liegen & Bedriegen

In de meeste culturen liegen mensen om 1) te voorkomen dat ze ergens de schuld van krijgen of 2) om er beter van te worden. Maar niet in Tanzania. Liegen is hier een normale manier van communiceren. Ze liegen over alles, maar dan ook echt alles en ik kom er niet echt achter waarom, want het levert helemaal geen voordeel op. Integendeel mensen zijn soms toch echt boos op elkaar omdat er tegen ze is gelogen. Ongeveer 80% van wat mensen tegen je zeggen is gelogen, je moet alles hier dus met een korreltje zout nemen. Ik ben er inmiddels wel achter dat mensen zelf willen dat je tegen ze liegt. Mensen willen alleen maar leuke dingen horen, dus als je die niet hebt moet je ze maar verzinnen. Ik heb al van verschillende mensen hier gehoord als je President wil worden moet je de mensen van alles wijsmaken: dat ze rijk worden, dat onderwijs en gezondheidszorg gratis wordt, dat iedereen water en elektriciteit zal hebben, etc. Als je dat niet doet stemt niemand op je want niemand wil horen dat ze hard moeten werken. Vervolgens worden mensen boos omdat ze het niet krijgen: de President heeft gelogen.

            Mensen vinden het vaak schokkend als ik de waarheid vertel en er is me al meerdere malen verteld dat ik gewoon moet liegen. Ik werk vanuit het principe dat ik niemand iets beloof wat ik niet waar kan maken en dat wekt soms echt boosheid op. Ik weiger om iets te beloven. Maar dat kan dus echt niet. Ik moet mensen vanalles beloven en als het er dan niet komt is jammer maar dan heb ik het in ieder geval wel beloofd. Het is wel fijn dat ik af en toe via via te horen krijg dat mensen mij aardig vinden omdat ik ze nog nooit iets beloofd heb wat ik niet van plan was te doen of te geven. Dat is prettig omdat ze misschien leren kritischer te zijn. Veel (meestal) vrouwen laten zich met mooie praatjes bedriegen, wat ze vaak veel geld kost en niets oplevert. Het komt er eigenlijk op neer dat mensen elkaar vertellen wat ze denken dat die ander wil horen, of dat nou strookt met de waarheid of niet. Het komt terug op dat vrede bewaren principe denk ik, geen conflict beginnen door iets te zeggen wat die ander niet wil horen. Het gevolg is dat ze af en toe een in een conflict belanden omdat ze hebben gelogen. Uiteraard komt dat niet zo vaak voor want de vrede moet bewaard worden dus boos worden mag niet.

Jaloersheid

In Tanzania is iedereen jaloers op iedereen die iets heeft wat zij niet hebben: geld, baan, vrouw, land, vee, enzovoort. Dit is geen gezonde jaloersheid waarbij mensen denken: ‘Dat wil ik ook, dus ik ga heel hard werken om dat ook te bereiken’. Nee. Het is een ziekelijke jaloersheid die vele gevolgen heeft: 1) Mensen hebben een hekel aan elkaar; 2) Onder de ‘wij delen alles’ en ‘Shikamoo’ principes worden mensen gedwongen te delen wat ze hebben met oudere familieleden, die willen hebben wat hun jongere broer, zus, neef of nicht heeft; 3) Als mensen weigeren te delen leidt dat tot stelen, mishandeling of zelfs moord; 4) Samenwerking tussen mensen is onmogelijk omdat mensen bang zijn dat die ander misschien meer profijt gaat trekken uit de samenwerking dan zij zelf; 5) Vele net opgezette bedrijfjes door vrouwen worden verwoest door andere vrouwen (de kippen gaan dood, het stalletje wordt leeggeroofd, enzovoort). Deze mate van jaloersheid voorkomt dat er solidariteit onder vrouwen onstaat, de grote kracht achter vrouwen emancipatie in andere landen.

Discriminatie

Als in elke conservatieve samenleving wordt er in Tanzania ook vrolijk op los gediscrimineerd. Iedereen die niet behoort tot de groep gezonde mannen van jou clan wordt gediscrimineerd: vrouwen, kinderen, gehandicapten, albino’s, mensen met HIV, mensen van een andere clan en blanken. Er zit verschil in gradatie maar volwassen vrouwen zonder kinderen, gehandicapten, albino’s en mensen met HIV toppen de lijst en worden of buitengesloten of mishandeld of vermoord. Vooroordelen alom gebaseerd op onwetendheid, bijgeloof of jaloezie.

Slachtoffergevoel

In Tanzania, maar zeker ook in andere Afrikaanse landen, hebben vooral mannen het gevoel een slachtoffer te zijn. Ik zie dit bij vrouwen in een wat mindere mate maar is zeker niet afwezig. Het is overduidelijk bij mannen omdat zij vaak de veroorzaker van een situatie zijn maar zelf beweren dat ze het slachtoffer zijn. Ongelukkigerwijs doet de hele samenleving daar aan mee. Mannen zijn nooit ergens schuldig aan. Als ze iets verkeerd hebben gedaan vinden ze wel een ander die daar de schuld voor moet dragen en als ze die niet kunnen vinden krijgt God de schuld, ze zijn het slachtoffer van de situatie en dat heeft ze ‘gedwongen’ om te doen wat ze deden. Dit gebeurt op kleine schaal maar ook op grote. Vorig jaar kwam het feit dat mannen meisjes bij de scholen staan op te wachten voor sex prominent in het nieuws. Niet alleen werden de meisjes als schuldige aangewezen nee het gaat verder. Mannen kunnen er niets aan doen want ze worden aangetrokken door de kleuren van de schooluniformen. Dus de vrouwen van die mannen werd aangeraden om kleren te dragen in dezelfde kleuren (??!!).

            Je kunt een man dus nooit op zijn gedrag aanspreken (te laat komen, niet komen opdagen, niet doen wat hij beloofd heeft te doen, een auto-ongeluk veroorzaken, stelen, liegen, schoolgeld dat is opgedronken, gezin dat niets te eten heeft omdat het op is gegaan aan drank, enzovoort) want er komt vervolgens een zielig verhaal waarin hij het slachtoffer is van de situatie. Er is absoluut een compleet gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel bij de meeste mannen (er zijn echt wel uitzonderingen en ik ken ook mannen die hun verantwoordelijkheid voor hun gezin heel serieus nemen). Bij vrouwen is dat veel minder het geval omdat de meeste meisjes op vaak al jonge leeftijd de verantwoordelijkheid voor jongere kinderen en (een deel van) het huishouden hebben. Dit maakt ze meer verantwoordelijke volwassenen. Dit neemt niet weg dat er een ‘cultuur’ van ‘wij zijn het slachtoffer’ is onstaan, aangezwengeld met het feit dat Tanzania 1 van de armste landen van de wereld is.

            Dit slachtoffergevoel leidt tot nog een ander fenomeen, wat ik echt op deze schaal alleen nog maar in Tanzania ben tegengekomen: Bedelen. Bijna iedereen doet mee aan bedelen: kinderen, volwassenen, bejaarden, mensen zonder geld, mensen met geld, mensen met meer geld dan ik ooit heb verdiend, echt het is ongelooflijk. Het excuus is ‘We Tanzanians are poor’. Er is absoluut geen schaamte, dat is wat de meeste mensen in andere (arme) landen er van weerhoudt om te bedelen bij vreemden. De hele dag door wordt me om geld, een lunch, een ontbijt, betaling van de ziekenhuisrekening, mijn tas, mijn trui, mijn jas, mijn eten en wat ze ook maar kunnen bedenken gevraagd. Het gaat zo ver dat als ik een chapati zit te eten mensen om die chapati vragen want zij hebben honger en zij zijn arm. Ze worden serieus boos als ik nee zeg. Ze zijn kwaad op al die toeristen hier die alleen hun eigen eten zitten te betalen en niet hun ook te eten geven.

            Volgens de Tanzanianen is het ‘onze’ schuld dat zij in de armoede zitten en zijn ‘wij’ dus ook verantwoordelijk om ze daaruit te halen. Dat betekent dat elke buitenlander die hier komt al zijn/haar ‘rijkdom’ moet delen. Voor hun heeft bedelen dus ook niet echt de betekenis die wij er in zien, volgens de Tanzanianen hebben ze recht op een deel van wat wij hebben, want het allemaal onze schuld, te beginnen bij de kolonialen die hier rondliepen. Ze eisen dus alleen maar hun recht op als ze bedelen en dus worden ze boos als ‘wij’ ze dat recht ontzeggen.

Luiheid

Luiheid zit in de top 5 van antwoorden als je een Tanzaniaanse vrouw vraagt waarom de mensen zo arm zijn. Tanzanianen, maar vooral de mannen, zijn niet vooruit te branden. Ze zijn in staat om de hele dag, elke dag op een bankje te zitten en niets te doen. Ik vraag wel eens hoe ze het toch voor elkaar krijgen om de hele dag niets te doen, behalve dan konyagi (lokale sterke drank) of bier drinken. Volgens hun is er niets te doen. Ik kijk om me heen en zie overal afval liggen, straten met gaten, plotjes land die bewerkt kunnen worden, enzovoort, enzovoort. Niets te doen??? Maar nee, een Tanzaniaan doet niets als ie er niet voor betaald wordt. Ik vraag weleens of ik ze moet betalen omdat ze ademhalen of dat dat gratis is, in een poging om met humor enig gezond verstand te kweken maar kansloze onderneming Alex. Zelfs het vooruitzicht dat ze betaald worden om iets voor je te doen is absoluut geen garantie dat het ook gebeurt. Ze liggen liever in bed of hangen in de kroeg of op straat.

            Een deel van de mannen en een aantal vrouwen die een baan hebben lopen continu te zuchten en steunen dat ze zoveel werk hebben. Bij de overheid lopen vele van deze mannen en vrouwen rond. In mijn jacht naar statistieken kwam ik regelmatig in deze kantoren. Diezelfde mannen en vrouwen die het meest klagen zijn dus nooit op kantoor. 8 uur gaat het kantoor open dus ze lopen ergens rond half 9 binnen. Dan zeggen ze hoi en dan gaan ze ontbijten. Rond half 10, 10 uur zijn ze weer terug. Om 11 uur gaan ze thee drinken. Van 12 tot 1 doen ze misschien wat en dan is het lunchtijd dat 2 of 3 uur kan duren en daarna zijn ze toch echt moe van al dat werken en gaan ze naar huis om te rusten. Gelukkig zijn ze niet allemaal zo maar echt produktief is geen enkel kantoor, want overal loopt er wel 1 of 2 van zo’n ronddolende werknemer rond.

            Werken is echt iets wat hier ten alle tijden voorkomen moet worden. Als je iemand groet die (helaas) moet werken groet je met: ‘Pole ya kazi’. Pole betekent sorry en kazi is werk, sorry dat je moet werken. Dat zeg ik dus nooit! Wees blij dat je een baan hebt. Volgens de Tanzanianen doen ‘wij’ helemaal niets en dus vinden ze dat zij ook niets hoeven te doen. Ik weet niet hoe ze eraan komen maar ze denken serieus dat wij de hele godgandse dag op ons gat zitten en slapend rijk worden (zie het verhaal ‘Wat Tanzanianen nou echt van ons denken’). En dat willen zij ook. En het is niet eerlijk dat zij zo hard moeten werken voor een klein salaris en wij niks doen voor een heel groot salaris. Dus en masse zit Tanzania op z’n gat te wachten tot het grote geld binnenstroomt.

Egocentrisme en Egoisme

Ik weet niet of je inmiddels de rode draad een beetje ziet, maar wat is nou de grote veroorzaker van het meeste van wat ik hiervoor heb geschreven? Juist egoisme. Het meeste gedrag kan verklaard worden als je uitgaat van het feit dat mensen en dan vooral mannen een egocentrisch wereldbeeld hebben. Alles draait om ik, ik en ik. Als ik maar heb wat ik wil maakt het niet uit of anderen daar beter of slechter van worden. Met als ultieme uitwas van egoisme corruptie dat letterlijk over lijken gaat. Waar uit zich dit in? Bijvoorbeeld dat mannen geld verdienen en het opmaken aan alcohol terwijl hun vrouw ploetert om zichzelf en de kinderen eten te kunnen geven. Maar ook als je iemand niet groet op straat denkt hij/zij dat je boos op hem/haar bent. Het is natuurlijk compleet egocentrisch om te denken dat alles wat andere wel of niet doen iets met jou te maken heeft. Van anderen eisen dat ze jou te eten geven, dat ze jouw kinderen opvoeden, dat anderen voor jou moeten zorgen zodat je de hele dag op je gat kan zitten, de lijst gaat maar door, het is puur egocentrisch gedrag.

In ‘Oorzakelijke verbanden’ zal ik uitleggen wat er naar mijn mening aan de hand is en waar het allemaal vandaan komt. Als je denkt dat mijn verhalen overtrokken zijn lees dan wat President Mkapa al opmerkte. We zijn nu 10 jaar verder zonder dat het tij in de tussentijd is gekeerd.

Oorzakelijke Verbanden

Even op een rijtje zetten wat nu allemaal behandeld is:

Onderdrukking en controle door CCM (overheid)

Onderdrukking onder het ‘vrede-bewaren’ principe

Een ‘stille’ genocide

Corruptie

Onderdrukking door de taal

Onderdrukking en controle door kerk & moskee

Culturele onderdrukking

Huiselijk geweld

Geweld tegen vrouwen en kinderen

Geweld tegen minderheden

Communicatie

Liegen & Bedriegen

Jaloersheid

Discriminatie

Slachtoffergevoel

Luiheid

Egocentrisme en Egoisme

Kijkend naar het onderste rijtje van symptomen kun je concluderen dat die allemaal voortkomen uit wat in het eerste rijtje staat beschreven. Sommige verbanden zijn al gelegd in de stukken over deze onderwerpen maar laten we alles even langslopen om een plaatje te krijgen van wat er nu allemaal aan de hand is en wat leidt tot wat.

            Zoals in het rijtje te lezen is zijn er 3 lagen van onderdrukking: Staat, kerk & moskee en samenleving (culturele onderdrukking). Naar mijn mening is er een vierde laag maar daar zal ik later op terug komen. Deze onderdukking en controle leidt er toe dat mensen geen eigen wil, eigen mening, eigen voorkeur of eigen keus hebben. Alles is vastgelegd in regels en mensen moeten een voorbeschreven pad belopen. Mensen hebben het gevoel zelf geen controle over hun leven te hebben want ze blijven maar horen dat de overheid en God hun leven bepaalt. Dit levert een machteloosheidsgevoel op dat resulteert in depressie en apathy. Mensen worden jaloers op anderen die wel uit die depressieve staat kunnen komen (of er nooit in zijn geweest omdat ze niet in extreme armoede zijn geboren) en iets weten te bereiken waar zij alleen van kunnen dromen. Jaloersheid en discriminatie kunnen hier in elkaar overvloeien. Daarbij is trappen naar mensen die het nog slechter  hebben (discriminatie) een vaak gebruikt middel om jezelf meer eigenwaarde te geven.

Of je het nu met me eens bent dat de overheid een bewuste armoede-strategie voert of niet, de extreme corruptie en nalatigheid van de overheid leidt er toe dat miljoenen mensen in extreme armoede leven. Het onderwijs is van heel slecht niveau, gezondheidszorg is onacceptabel slecht, mensen hebben geen toegang tot hun basale levensbehoeften als schoon water, brandstof, eten, gedegen woning, kleren, enzovoort. Mensen zitten vast in een vicieuze cirkel die omgeven is door hoge muren gebouwd door onderdrukking en controle.

             De situatie wordt in stand gehouden onder andere doordat alle lagen van onderdrukking bepalen dat vrouwen zo veel mogelijk kinderen moeten krijgen. Hierdoor wordt de armoede van generatie op generatie doorgegeven want geen van die kinderen krijgt voldoende onderwijs om tot de middenklasse te kunnen gaan horen later, al die kinderen groeien op met perioden van ondervoeding, vitaminegebrek, voorkoombare ziektes en algemeen slechte gezondheid en zijn gedoemd om net als hun ouders op hun eigen plotje groente te verbouwen. Niet alleen zijn deze kinderen arm, ze zijn ook ongewenst. Veel vrouwen hebben aan mij toegegeven dat ze eigenlijk maar 2 of 3 kinderen hadden willen hebben maar gedwongen waren door hun man en kerk/moskee om er tussen de 6 en 10 op de wereld te zetten. Nu hebben we een gezinssituatie waarbij het gezin nauwelijks genoeg te eten heeft met een groot aantal kinderen die veel geld kosten (eten, (school)kleren, schriften, pennen, medicijnen, malariatesten, enzovoort) en die de moeder nooit wilde hebben. Toegevoegd worden nog kinderen van levende of overleden familieleden die de kosten nog wat ophogen.

            Mannen willen die kinderen maar zodra ze op de wereld staan is het de taak van de moeder om ze in leven te houden. Maar de man heeft wellicht een klein inkomen dat moet helpen om de rekeningen te betalen maar dat hij liever uitgeeft aan alcohol. Je voelt de frustratie groeien en waar leidt dat toe? Juist, huiselijk geweld. Dit wordt verergerd door het feit dat dit de enige manier van ‘opvoeding’ is die mensen kennen en niemand heeft leren communiceren en gevoelens uiten. De frustraties worden uitgeleefd op gezinsleden in de vorm van schelden en slaan. Daarbij is ‘opvoeden’ hier het slaan van je kind als het iets verkeerds doet, dat is hoe je je kinderen iets bijbrengt. Omdat de gezinnen zo groot zijn heeft de moeder geen tijd om tijd met haar kinderen door te brengen. Er moet water gehaald worden, hout gesprokkeld, de was gedaan, koken, het plotje moet bewerkt worden en er moet schoongemaakt worden. Tijd om even gezellig met de kids te babbelen is er niet bij.

            Op school zitten kinderen met zo’n honderd andere kinderen in de klas, waar ze stil moeten zitten en af en toe geslagen worden om ze ‘bij de les’ te houden. Meisjes lopen daarnaast het gevaar op weg naar school of op school verkracht te worden. Als kind je eigen mening verkondigen wordt afgestraft met slaan, zo ook kritiek leveren of suggesties doen.

            Waar leidt al dit geweld toe? Ten eerste, een kind slaan om zijn/haar kritiek/ mening/ suggestie heeft als resultaat dat het kind alles persoonlijk gaat opvatten. Er is geen verschil meer tussen dat wat het denkt en de persoon. Als gevolg zal op latere leeftijd elke kritiek op zijn/haar mening worden opgevat als een persoonlijke aanval. Dit wordt duidelijk als je de krant leest waar elke kritiek op beleid, maatregel of opinie van een beleidsmaker of opinie maker beland in een discussie die gaat over dat het een persoonlijke aanval was op die en die. Bijna elke discussie verzandt in dit soort gewirwar over of het nu wel of niet een persoonlijke aanval was en wat de repercussies moeten zijn.

Ten tweede, zoveel geweld in de kinderleeftijd resulteert vaak in een generatielange geweldsspiraal. Ten derde, al dit geweld, onderdrukking en controle levert het gevoel op slachtoffer te zijn en dat de hele wereld tegen je is. Dit is een gevoel dat de rest van het leven kan blijven bestaan, zelfs als het slachtoffer inmiddels zelf dader is geworden. Ten vierde, het tijdgebrek van de moeder leidt tot gebrek aan opvoeding. Het kind wordt niets geleerd alleen gestraft. Een kind moet onder andere geleerd worden om verantwoordelijkheid te nemen, aardig en beleefd te zijn en te delen. Als dat alleen op een negatieve manier gebeurt door afstraffing als je het niet doet is er een kans dat het kind zich hier tegen verzet en weigert deze gedragingen aan te leren. Bij leren hoort ook beloning zodat het leuk wordt om het te leren.

Ten vijfde, de emotionele verwaarlozing door afwezige vader en moeder heeft als resultaat dat kinderen emotioneel in een kind stadium blijven hangen. Wat betekent dat? Een kind is per definitie egocentrisch geboren. Dat moet anders blijft het niet in leven, je moet gaan gillen als je honger hebt anders overleef je niet. Tot het vierde/ vijfde jaar ongeveer denken kinderen dat ze het centrum van het universum zijn en dat andere mensen er voor zijn om aan hun wensen te voldoen. De taak als ouders is om vervolgens het kind te leren dat dat niet zo is. Dat er andere mensen zijn in de wereld en die hebben hun eigen gevoelens, wensen en noden. Zo leren kinderen andere mensen te respecteren, geen pijn te doen en zich sociaal te gedragen.

Omdat meisjes in Tanzania voor jongere kinderen moeten zorgen krijgen ze hier wat van mee, maar jongens dus niet. En dus hebben we een heel land met mannen die emotioneel niet verder zijn dan 5 jaar en zich volledig egocentrisch gedragen. Ze zijn niet in staat zich in te voelen in anderen, kunnen zich niet voorstellen dat andere pijn kunnen hebben en zijn absoluut niet sociaal. Dit blijkt uit wat Tanzanianen ‘een grapje’ noemen. Humor hier bestaat uit mensen pijn doen met iets onbeschofts zeggen of mensen het leven onmogelijk maken en dat wordt afgedaan met ‘Het was maar een grapje’. Het leidt ook tot weidverspreide verkrachting en pedofilie. Als ik maar aan mijn trekken kom, maakt niet uit wat de gevolgen zijn. AIDS kan zich makkelijk verspreiden want het gaat om ikke en dat dat leidt tot een doodsvonnis voor een ander is geen issue.

Ten zesde, liegen en bedriegen wordt een overlevingsstrategie. Zolang je pa en ma maar blijft vertellen wat zij willen horen blijf je gevrijwaard van straffen. En daarmee is de cirkel rond. Onderdukking en controle leidt tot de lijst van symptomen, dit leidt to meer geweld, onderdukking en controle, tot verergering van symptomen, enzovoort. Elke generatie versterkt de cirkel en de spiraal wordt langer en sterker en moeilijker te doorbreken.

Wat is het eindresultaat van dit alles?

1. Een bevolking opgesloten in een gevangenis van onderdrukking en controle;
2. Een bevolking in armoede die zich volledig machteloos voelt om iets aan hun situatie te kunnen doen;
3. Een bevolking die alle symptomen heeft van een getraumatiseerde bevolking;
4. Vrouwen die een minderwaardigheisdgevoel hebben waar bijna niet meer tegen op te boksen is;
5. Een bevolking die tot de nek toe vol zit met boosheid, haat en frustratie;
6. Een bevolking die die boosheid, haat en frustratie alleen kan uiten door middel van geweld;
7. Een bevolking die elkaar naar het leven staat;
8. Een overheid die alsmaar rijker wordt over de ruggen van de bevolking;
9. Een overheid die geen enkel verantwoordelijkheidsgevoel toont.

Hiermee zijn we er nog niet want we hebben het nog niet over de vierde laag van onderdukking gehad, die de afgelopen 50 jaar, misschien ongewild maar niet te min aanwezig, de spiraal heeft verstevigd en daarmee nog moeilijker geworden om te doorbreken. Je voelt hem aankomen. Ontwikkelingssamenwerking. Want wat is het (onbedoelde?) effect geweest van 50 jaar budget support aan de overheid en buitenlandse NGOs die projecten uitvoeren in Tanzania:

1. Met hulp van donoren is CCM nu al 50 jaar aan de macht en heeft ongestraft hun zakken kunnen vullen en hun ‘stille’ genocide beleid kunnen uitvoeren;
2. Doordat NGOs het werk van de overheid doen (scholen bouwen, waterleidingen aanleggen, klinieken bouwen, gezondheidsprogramma’s uitvoeren, enz.) heeft de overheid op zijn lauweren kunnen rusten, geld voor deze projecten in hun zak kunnen stoppen en absoluut geen enkele verantwoordelijkheid hoeven nemen om het leven van hun burgers te verbeteren;
3. Met al deze buitenlandse hulp hebben we expliciet en impliciet de Tanzanianen gezegd dat ze ‘ons’ nodig hebben om uit de armoede te komen;
4. De bevolking is nog meer machteloos gemaakt want zelfs hun overheid kan dit niet, ze hebben buitenlanders nodig om de problemen op te lossen;
5. De bevolking zit nu dus braaf te wachten tot die buitenlanders hun verantwoordelijkheid nemen en hun uit de armoede halen.

Let wel, wat ik hierboven heb beschreven zijn verklaringen voor gedrag, geen excuses. Er is geen excuus, nooit, voor vrouwen- en kindermishandeling, verkrachting en pedofilie. Het is onacceptabel gedrag en crimineel. Iedereen heeft ondanks zijn/haar ervaringen zelf de keuze om de geweldsspiraal voort te zetten of te doorbreken. Ze kunnen ook beslissen zich anders te gaan gedragen. Daarmee is een groot deel van de problemen gecreeerd door de mensen zelf. Ook de culturele onderdrukking is iets wat de samenleving zich zelf oplegd. Ik begrijp dat het druk maken over futiliteiten als wat te eten en wat te dragen een makkelijke afleiding is om niet over de echte problemen te hoeven nadenken, het blijven hun eigen gebouwde muren waarin ze zich opgesloten hebben. Daarmee is het ook de verantwoordelijkheid van de bevolking zelf om zich uit de rotzooi te halen die ze zelf voor een groot deel mede hebben gecreeerd.

            Vaak hoor ik hier als excuus voor al dit gedrag, ‘ja maar wij zijn arm’. Het is geen excuus. Ook als je arm bent kun je beleefd tegen elkaar zijn, kun je respect voor elkaar hebben, kun je met je handen van elkaar afblijven, dat kost niets. Het is een keuze die mensen zelf maken. En zolang ze niet bereid zijn andere keuzes te maken zal de spiraal elke generatie meer versterkt worden en zullen ze verder in de armoede wegglijden. Het zou ook helpen als ‘wij’ zouden stoppen met het romantiseren van deze cultuur en repect hebben voor een cultuur die geen respect verdient. Het is een cultuur onstaan en in stand gehouden om mensen te onderdrukken, het is een cultuur die als excuus wordt gebruikt om ongestraft te kunnen mishandelen en verkrachten en het is een cultuur die verzekerd dat mensen in de armoede blijven zitten zonder hoop op verbetering.

            We hebben het hier niet over een ‘volwassen’ cultuur, het is een cultuur gecreeerd door mensen die functioneren op het emotionele niveau van een vijfjarige en deze hele cultuur zit daarmee vol met spelletjes, kinderspelletjes. Het ‘Shikamoo’ spelletje: mensen laten wachten om vast te stellen wie de baas is over wie. (zie verhaal ‘Pole pole Alex, dit is Tanzania). Het opstandige kind spelletje: Ik kom te laat want jij kan mij niet vertellen wat ik moet doen en eigenlijk heb ik geen zin om jou te zien. Dit wordt allemaal gezien als Afrikaanse cultuur. Nee, dit zijn spelletjes die mensen continu met elkaar lopen te spelen en dat geromantiseer houdt dit in stand.

            Nee, ik ben niet de enige die het idee heeft dat ik op een grote kleuterspeelplaats leef. Een Tanzaniaanse vrouw: “Weet je, al die mensen hier, het zijn net kinderen. En dat moet dan een land leiden?”. Geloof me, als je eenmaal objectief om je heen gaat kijken zie je overal kinderlijk gedrag om je heen. Spelletjes, spelletjes en nog meer spelletjes. Ik vind het vaak heel ergerlijk en ik doe er niet aan mee. Heel wat mensen zijn geirriteerd of boos door mijn gedrag, want ik doe niet mee. Ik ga niet op het bankje van de DC zitten, als ik een afspraak heb kun je 10 minuten te laat komen dan ben ik weg, want ik weet dat het dan een spelletje is. En de volgende keer zal ik heel duidelijk maken dat ik er niet van gediend ben.

            Je kunt het cultuur noemen omdat de meerderheid van de bevolking dit gedrag vertoont, maar dit is natuurlijk niet wat wij bedoelen met cultuur. Omdat hier antropologen rond hebben gelopen die dit gedrag beschreven zonder te achterhalen waar het nu allemaal vandaan komt is deze kindercultuur tot een onaantastbare hogere god verheven waar niemand aan mag komen. En daarmee zijn ze gedoemd nog generaties lang kinderspelletjes te spelen. Destructieve jaloezie, andere die niet op jou lijken buitensluiten, pesten & treiteren, slaan, spelletjes spelen, anderen iets aan doen omdat jij het grappig vindt zonder over de consequenties voor die ander na te denken, liegen, luiheid (ook wel opstandigheid), egoisme en je als een slachtoffer gedragen: het is allemaal kinderlijk gedrag. Verkeersongelukken is doodsoorzaak nummer 1 in Afrika en hoe komt dat. Zet een onverantwoordelijke 5 jarige achter het stuur en je krijgt een moordwapen. Als ongeleide projectielen racen ze hier over de wegen zonder enkele notie van gevaar. Ze halen in als het niet kan en als de verkeerssituatie ingewikkeld wordt nemen ze geen gas terug maar geven nog wat extra gas bij. A recipe for disaster. Ik denk dat het tijd wordt dat mensen zich als volwassenen gaan gedragen en een volwassen cultuur creeeren die erop is gericht mensen te onwikkelen in plaats van onderdrukken.

Ik weet dat er vele mensen (expats) zijn die in Tanzania wonen of hebben gewoond die het niet met mij eens zijn. Ik hoor regelmatig: ‘De Tanzanianen die ik ken zijn niet zo’. Het grappige is dat ik wel bijval krijg van Tanzanianen zelf. Sinds ik de lijst van oorzaken van armoede heb geschreven lees ik steeds vaker stukken in de krant geschreven door Tanzaniaanse opinieschrijvers die precies hetzelfde zeggen. Langzamerhand hebben bijna alle oorzaken de revu al gepasseerd. Het wordt tijd dat de roze brillen afgezet worden en mensen niet alleen als slachtoffers gezien worden maar ook als actoren in het proces. Je doet mensen geen plezier de waarheid te ontkennen, dat doen we nu al 50 jaar en het heeft ze niets opgeleverd behalve dat ze zichzelf zien als hulpeloze slachtoffers die moeten wachten op een buitenlander om hun uit de armoede te halen.

           

Geweldige vooruitgang zou ik zeggen, waarschijnlijk waren ze al verder geweest als we ons er niet mee bemoeit hadden..........

Gelukkig de prins komt er aan in het volgende deel: Oplossingen. Zal de prinses wakker worden en ‘live happily ever after’??

Oplossingen

Ik neem aan dat je inmiddels begrijpt waar dit heen gaat. Laten we eerst naar de discussie gaan waarom ontwikkelingsssamenwerking niet werkt. Ik hoor jullie zeggen: ‘Maar we zijn er nog niet uit of het wel of niet werkt’. Nou ik ga er even van uit als het had gewerkt hadden we deze discussie niet. Daarbij is in Tanzania duidelijk dat het in ieder geval niet veel zoden aan de dijk heeft gezet want het grootste deel van de mensen is nu armer dan net na de onafhankelijkheid. Waarom heeft het nou niet gewerkt?

Zoals je uit het voorgaande hebt kunnen opmaken, mensen zijn op 2 niveaus aan het overleven:

1. Materieel niveau (schoon water, eten, kleding, onderdak, onderwijs, gezondheidszorg, enz.);
2. Psychologisch niveau.

Tot nu toe heeft de overgrote meerderheid van actoren in ontwikkelingssamenwerking zich vooral beziggehouden met het materiele niveau. Maar zoals duidelijk mag zijn het is het psychologisch niveau dat ze in de armoede houdt. Hoeveel er ook geinvesteerd wordt in materieel, het zal niet leiden tot armoedevermindering, het blijft 1 stap vooruit, 3 stappen terug. En waarom, omdat als in ‘oorzakelijke verbanden’ staat geschreven, hoe meer je als buitenlander investeert in materieel, hoe lager het psychologisch niveau wordt. Daarbij zijn veel NGOs overgestapt naar een ‘partnerschap-relatie’. Er van uitgaande dat de partner NGOs op een zelfde niveau kunnen presteren. Helaas is dat een utopie; de partners functioneren op het niveau van een vijfjarige en zoals vele expats klagen: Je kunt ze niet alleen een lijst geven met opdrachten, je moet ze aan de hand meenemen en dan met je neus er boven op gaan staan anders gebeurt er niets. Elke kleuterjuf begrijpt wat wij bedoelen. We komen er niet door ze verantwoordelijkheid te geven terwijl ze nooit geleerd hebben om verantwoordelijkheid te nemen en te dragen.

            De budget hulp moet onmiddelijk stopgezet worden. Wat er nu gebeurt is dat we het hele schoolbudget aan de kleuterklas geven om de school te runnen en dan verbaasd zijn dat er aan het eind van het jaar alleen ijsjes en snoep voor de kleuters is gekocht. ‘Are you kidding me?’ Ik zeg al jaren (wat veel boosheid opwekt) dat verantwoordelijke VNers (met de nadruk op verantwoordelijk) de overheidstaak van Tanzania (en andere Afrikaanse landen) moeten overnemen, de zaak op de rails moeten zetten en ondertussen verantwoordelijke leiders van het land opleiden. (Op het moment zit de Tweede Kamer hier ‘debatten’ te voeren die gaan over wie zei wat en waarom, terwijl ondertussen duizenden mensen dood gaan in het land. Kunnen we deze krankzinnigheid stopzetten please.)

            Verder moeten alle Zwitserse en andere buitenlandse bankrekeningen opengebroken worden zodat alle budget hulp en opbrengsten van sleazy deals van de afgelopen 50 jaar terug gaan naar Tanzania (en andere Afrikaanse landen). En als laatste moeten alle contracten met buitenlanders die gesloten zijn voor de verkoop van grondstoffen verscheurd worden en nieuwe geschreven waarbij Tanzania (en andere Afrikaanse landen) het iets oplevert dat er voor miljarden aan goud, diamanten, metalen, mineralen, olie en gas in de grond zit.

            Bedoel ik nu dat alle ontwikkelingssamenwerking stop gezet moet worden? Ja, dat bedoel ik dus. Ik vindt dat we een adempauze moeten inbouwen, dat iedereen zich terug moet trekken uit alle Afrikaanse landen die in hetzelfde schuitje zitten als Tanzania. Vervolgens gaan we aan de tekentafel zitten en beginnen van voor af aan: bij de oorzaken en hoe nu uit deze nachtmerrie die we met z’n allen (inclusief de Afrikaanse bevolkingen zelf) hebben gecreeerd te komen. Ondertussen moeten de omstandigheden gecreeerd worden om wat we ook bedenken wat nodig is ook effect zal hebben. Beginnende bij bovenstaande lijst onder budgethulp. Daarna kan ontwikkelingshulp volgens het nieuwe concept opgestart worden met frisse nieuwe ontwikkelingswerkers. Niet met wat ik ‘gerecyclede’ ontwikkelingswerkers noem die hier al 20 of 30 jaar rondlopen en naar mijn mening nog verder gedegenereerd zijn dan de Tanzanianen zelf. Daarmee bedoel ik dat ze zichzelf verder in de cultuur hebben ingegraven dan de gemiddelde Tanzaniaan.

            Hoe moet dat nieuwe concept er dan uit zien? De oplossing zit volgens mij in het aanpakken van het psychologisch niveau. Nou wordt het een kostbare zaak om een leger psychologen te sturen, en dat hoeft niet en kan ook anders. Ik ben zelf al terug gegaan naar de tekentafel en heb mijn hoofd gebroken over hoe dit op te lossen. Ik ben inmiddels meer dan een jaar bezig en ik denk dat ik een manier heb gevonden om de 2 niveaus (materieel en psychologisch) tegelijk aan te pakken. Het is een programma geworden dat een volledige cultuur- en gedragsverandering tot doel heeft. Het is een soort opvoed/therapie-programma met als bijwerking dat de problemen op materieel niveau opgelost worden. Het maakt mensen in de dorpen volledig verantwoordelijk voor hun eigen ontwikkeling; van de financien, via project planning naar monitoren en evalueren van alle activiteiten. De activiteiten zijn gericht op 1) kennis en voorlichting verspreiden; 2) vrijwilligerswerk voor de gemeenschap; 3) cultuur- en gedragsverandering via (therapeutische) activiteiten voor de groep van 2 tot 25 jaar. Het hele programma wordt uitgevoerd door Tanzanianen, buitenlandse NGOs kunnen alleen meedoen als ze expliciet door een dorp zijn uitgenodigd via een projectaanvraag.

Zoals in het begin staat geschreven, dit is niet bedoeld als aanklacht, dit is geen zoeken naar een schuldige, dit is een beschrijving van wat ik zie: een actie-reactie ketting waarin all actoren een rol hebben gespeeld en elkaar hebben versterkt. Wat ik heb geprobeerd is te achterhalen wat er achter dat gordijn van cultuur nou precies gaande is: blootleggen wat voor de meeste mensen onzichtbaar blijft en doorspitten tot de oorzaken zijn gevonden. Dit is een beknopte versie. Ik had nog wel honderd pagina’s meer kunnen schrijven, en dan hebben we het nog niet over al die zaken die mensen mij niet hebben durven vertellen. Ik ben en zal immers altijd een buitenstaander blijven en veel zal dus altijd buiten mijn gezichtsveld blijven.

            Dit gaat niet over gelijk hebben of gelijk krijgen, je kunt het wel of niet of gedeeltelijk met me eens zijn over wat er precies gebeurt en wat daar de oorzaken van zijn. Dit gaat niet over mij, dit gaat over Afrikanen in armoede. Mensen die, als ik wel gelijk heb, nog generaties in armoede zullen doorbrengen, daar ben ik inmiddels vast van overtuigd. Ik vraag iedereen om met een andere blik te gaan kijken en samen naar oplossingen te zoeken zodat de volgende generatie Afrikanen kan zeggen:

‘Die armoede van vroeger kennen we gelukkig niet meer.’