Cultuur

De Tanzaniaanse cultuur volgens de Tanzanianen (en alle anderen die hier met een roze bril op lopen) is als volgt: Tanzania is een arm en vredig land. Tanzanianen zijn hele aardige en beleefde mensen die veel respect hebben voor belangrijke en oudere mensen, heel goed voor elkaar zorgen en alles delen. Ze houden van kinderen en deze worden opgevoed in ‘extended’ families.

            De Tanzaniaanse cultuur volgens Alex ziet er iets anders uit. Mijn mening is gebaseerd op wat ik zie, niet op het riedeltje wat ik elke keer weer moet aanhoren. (Inderdaad na bijna 3 jaar ben ik het een beetje zat om te horen wat voor geweldige mensen ze zijn.) Als je ‘Tanzania a peaceful country: een mythe. Deel 1, 2 & 3’ hebt gelezen begrijp je waarom ik vindt dat Tanzania geen arm en vredig land is. Maar om nog even terug te komen op dat vredig, de verklaring is dus dat er geen clan oorlogen zijn en dat de twee grootste religies: Christendom en Islam het goed met elkaar kunnen vinden en er geen onenigheid is tussen mensen van de verschillende geloven. Ja, dat klopt maar er zit een addertje onder het gras dat wel eens een enorme cobra zou kunnen worden.

Lees het verhaal ‘Animal Farm’ als illustratie over hoe ‘gelijk’ de clans zijn en in hoe verre we het hebben over elkaar accepteren. Zoals blijkt uit het verhaal ‘Communicatie’ praten mensen niet echt met elkaar en dus weten ze ook niets over elkaars religie. Als je niet met elkaar praat over dingen die voor jou belangrijk zijn heb je natuurlijk ook nooit onenigheid. Alles draait om conflictvermijding dus er is geen verbale uiting over wat mensen niet leuk vinden of een hekel aan hebben. Zo kunnen mensen inderdaad in vrede met elkaar leven. Waar zit nou die cobra: als mensen niets van elkaar weten is het op een gegeven moment heel gemakkelijk om ze als monsters af te schilderen. Christenen weten niet dat de Islam een vredelievende godsdienst is dus als iemand een oorlog wil beginnen is het heel gemakkelijk iedereen te vertellen dat de Islam er alleen maar op uit is om de wereld te vernietigen (kijk maar naar Osama niet waar). Het kennis gat kan opgevuld worden met wat op dat moment het beste uitkomt. Vandaar die potentiele cobra: mensen kennen elkaar helemaal niet en zijn dus gemakkelijk tegen elkaar op te zetten.

Tanzanianen zijn hele aardige en beleefde mensen. Ja, oppervlakkig gezien inderdaad. Ze doen heel aardig en beleefd tegen iedereen. De vraag is zijn ze ook aardig en beleefd of gaat het alleen maar over schone schijn hier. Nou, volgens mij dus dat laatste. Alle toeristen die ooit in Tanzania zijn geweest zullen je vertellen dat Tanzanianen heel vriendelijk tegen ze waren. Lees het verhaal ‘Wat Tanzanianen nou echt van ons denken’ om te weten te komen of ze ‘ons’ aardig vinden of eigenlijk ons vreselijke mensen vinden. Aardig en beleefd, ja, het punt is als je nooit ergens over praat en nooit een meningsverschil hebt wordt je ook nooit boos en is het gemakkelijk om aardig en beleefd te doen. Dat wil niet zeggen dat ze geen hekel aan elkaar hebben. Zoals je hebt kunnen lezen in ‘Tanzania a peaceful country: een mythe. Deel 1, 2 & 3’ lijkt het er toch echt meer op dat iedereen een hekel heeft aan iedereen, Leg dit naast het verhaal ‘Gedrag’ dan krijgen de concepten aardig en beleefd toch een heel andere betekenis.

Respect hebben voor oudere en belangrijke mensen. Even uitleggen oudere mensen is eigenlijk iedereen die ouder is dan jij, belangrijke mensen zijn mensen met een (belangrijke) baan en blanken. Het heeft even geduurd voor ik dit concept ging begrijpen. De eerste vraag die bij me opkwam is natuurlijk waarom alleen respect voor deze categorieen?? Ten tweede begreep ik maar niet wat ze nu bedoelde met respect, want ik zag (voornamelijk in Arusha) om mij heen bejaarden in afschuwelijke omstandigheden proberen te overleven, verder worden deze categorieen ook gewoon belogen, bestolen en vermoord net als ieder ander. Dus wat bedoelen ze nu toch met respect? Ik kon het maar niet rijmen met wat ik onder respect versta. Maar na veel gevraag ben ik er uit gekomen. Het is 1 grote miscommunicatie. Wat zij bedoelen wordt vertaald in het Engels als ‘respect’ maar dat is gewoon een compleet verkeerde vertaling van wat ze eigenlijk bedoelen.

In het Swahili wordt iedereen die ouder is of belangrijk begroet met ‘Shikamoo’ en als antwoord komt dan ‘Marahaba’. Er is geen equivalent in het Engels of Nederlands maar volgens de Tanzanianen is dit dus hoe ‘respect’ wordt getoond. En dat is het. Verder hoort er niets bij. Je hebt ‘respect’ voor iemand als je ‘Shikamoo’ zegt en dan ben je klaar. Volgens de Tanzanianen hebben wij dus geen respect voor anderen want wij hebben geen woord voor ‘Shikamoo’. Wat betekent nou ‘Shikamoo’? Nou zoals ik schreef, er is geen vertaling dus dit wordt een omschrijving van wat het eigenlijk inhoudt. Na veel doorvragen blijkt dat iedereen ‘Shikamoo’ zegt tegen mensen waar ze bang voor zijn (oudere familie- of gemeenschapsleden, leraren, overheidsmensen, blanken, politie, etc.etc.) Het komt er eigenlijk op neer dat je op het moment dat je ‘Shikamoo’ zegt de machtspositie vastlegt: “Ik ben ondergeschikt aan jou, jij hebt macht over mij en ik doe alles wat jij mij opdraagt.” Dit zinnetje is waar heel veel in de Tanzaniaanse cultuur om draait en ik het ‘Shikamoo-principe’ noem en dat onvermijdelijk tot armoede leidt, op huishoud en nationaal niveau.

Goed voor elkaar zorgen. Ja, dit ontgaat me volledig. Blijkbaar hebben ze tussen het huiselijk geweld, schenden van de rechten van vrouwen en kinderen, verminken en vermoorden van albino’s en oudere vrouwen, mishandelen van gehandicapten en buitensluiten van HIV geinfecteerden ook nog tijd om goed voor elkaar te zorgen. Het spijt me, maar ik zie het niet. ‘We delen alles’. Ja, hier begin ik een beetje moe van te worden. ‘Alex you have to share, that is our culture we share everything’. De mensen die dat het vaakst tegen mij hebben gezegd, daar heb ik nog nooit wat van gehad. Blijkbaar delen we alleen wat van mij is. En ik heb ze nou al zo vaak uitgelegd dat ik niet aan hun cultuur meedoe. Zucht, ze luisteren ook niet. Alles delen, ja klinkt leuk als het niet als een soort wet zou worden gehanteerd. Ze delen niet alles omdat ze dat willen, nee, omdat het moet. Als 1 persoon in een ‘extended’ familie een salaris heeft moet dat gedeeld worden. Dus dat wordt gebruikt om schoolgeld van neefjes en nichtjes mee te betalen. Dat klinkt misschien leuk maar het houdt iedereen in armoede. Zodra je meer verdient ben je het ook meteen weer kwijt. Op deze manier wordt er dus nooit een middenklasse opgebouwd, die essentieel is om de economie van een land op te bouwen. Tanzania heeft alleen heel rijke en heel arme mensen, er is nauwelijks sprake van een middenklasse en dat komt onder andere hier door.

Als je de jongste in een gezin bent hou je weining voor jezelf over want dan gaat het ‘Shikamoo-principe’ in werking. Ik heb verhalen gehoord waarin sommige mensen meer en meer kinderen op de wereld zetten en die allemaal de verantwoordelijkheid maken van jongere gezinsleden. Die draaien op voor alle kosten van de opvoeding. Soms zo ver dat ze een deel of alle kinderen onderbrengen bij familieleden. Dan komen we dus uit bij dat kinderen worden opgevoed door de ‘extended’ familie. Ja, maar niet omdat die dat willen of omdat ze daar het geld voor hebben (vaak hebben ze zelf al 6 kinderen waar ze nauwelijks voor kunnen zorgen) maar omdat ze ‘gedwongen’ worden onder het ‘Shikamoo-principe’. Deze kinderen lopen een groot risico om mishandeld of zelfs vermoord te worden want ze zijn ongewenst en te veel. Deze zogenaamde ‘voor elkaars kinderen zorgen’ is 1 van de grootste oorzaken van kindermishandeling. Over het ‘wij houden van kinderen’ nog 1 ding ter verklaring: Het gaat hier om kwantiteit, niet om kwaliteit. Zij houden van kinderen want ze hebben er veel, wij (wazungu) houden niet van kinderen want wij hebben er maar een paar. Kinderloze Alex moet kinderen wel haten denk ik in hun opinie.

Nog meer cultuur ellende? Ja, ik ben helaas nog niet klaar. Er zijn nog wat meer aspecten die volgens de Tanzanianen tot hun cultuur behoren en waar ze trots op zijn. Want dat was ik nog vergeten te vertellen, ze zijn ontzettend trots op hun cultuur. Ze vinden zichzelf veel beter dan bijvoorbeeld de andere landen in de Oost Afrikaanse Unie: Rwanda, Burundi, Uganda en Kenya, want dat zijn geweldadige landen die clan oorlogen hebben of hebben gehad. Ze zijn tot op het arrogante af trots op het feit dat ze vredige mensen zijn. Ze zijn ook heel trots op het feit dat ze tot de armste bevolkingen van de wereld horen. Ik heb regelmatig naar de redenen gevraagd van het (naar mijn mening) onacceptabele gedrag van mensen en ik krijg altijd vol trots te horen, ‘yes, but we are poor.’ Ik heb soms het gevoel dat ze helemaal niet uit de armoede willen want dan zijn ze hun speciale positie als arm en vredig land kwijt (er zijn vele vredige rijke landen maar er is maar 1 vredig arm land en dat is Tanzania) en het excuus waarom ze zich kunnen gedragen zoals ze zich gedragen. En echt ik vindt ze vaak enorm onbeschoft, niet door wat ze zeggen natuurlijk (dat kan echt niet, behalve tegen mij dan zie ‘Wat Tanzanianen nou echt van ons denken’ al vinden zij dat ze niet onbeschoft zijn als ze deze dingen tegen mij zeggen) maar hoe ze elkaar behandelen (zie verhaal ‘Gedrag’ en ‘Pole pole Alex, dit is Tanzania’).

We hebben het al eerder over corruptie gehad en dat gaf de indruk misschien dat alleen de nationale overheid zich schuldig maakt aan corruptie maar niets is minder waar. Iedereen zonder geweten in alle lagen van de bevolking doet er aan mee: mensen in de lagere overheden, NGOs, kerken en moskeeen, bedrijven, en verder iedereen die de mogelijkheid heeft. Het grote graaien is al om tegenwoordig en volgens sommige is het soort van een recht geworden want ‘it is our culture’. Ja. Wat moet je daar nou op zeggen? Nou als ze mij dus geld willen ontfutselen ‘omdat het hun cultuur’ is, adviseer ik ze toch vriendelijk om hun cultuur te veranderen want ik betaal niet. Helaas hebben een heel aantal buitenlandse NGOs respect voor de Tanzaniaanse cultuur en zo worden dus massa’s mensen die een training bijwonen betaald om in de training te zitten. Niet alleen is dit corruptie maar die mensen zitten dus in de training om geld te verdienen en niet om iets te leren. Tanzania heeft vele professionele trainees die alle trainingen aflopen om in hun onderhoud te voorzien maar niets daarvan gebruiken om hun leven te verbeteren. Het is soort van een baan zal ik maar zeggen. (Dit is onderdeel van het concept dat ik ontwikkelingsdestructie noem (de meeste mensen noemen het ontwikkelingshulp) en op zeer grote schaal plaatsvindt.) Dat is een andere discussie. Even terug naar de Tanzaniaanse cultuur.

Normaal gesproken is een cultuur een soort beschrijving van wat de meerderheid van een bevolking (vrijwillig) doet in termen van eten, dansen, expressies, etc. Maar niet in Tanzania. Niets wat tot de cultuur behoort is vrijwillig; alles is voorgeschreven en daar heb je je naar te gedragen. Er zijn ‘culturele’ regels voor alles. Maar dan ook echt alles. De mensen hier zitten in een soort ‘cultuur’ gevangenis opgesloten en het is absoluut onacceptabel om de dingen anders te doen. Dit leidt dus tot die compleet kunstmatige vriendelijkheid, zorgen voor, delen van, enzovoort. Er is absoluut geen sprake van vrije wil, het is opgelegd en wordt door de strot gedrukt of men wil of niet. Stel je voor dat je in Nederland elke dag brood met kaas moet eten en je moet het lekker vinden. Dat er altijd een koekje bij de koffie moet en ja, mensen kwaad worden als je dat niet doet, want het moet, want het is onze cultuur. Ik noem dit ook wel culturele onderdrukking en is onderdeel van de geweldsspiraal.

De hele dag door werd en wordt me verteld wat ik moet zeggen of doen, of wat te koken en te eten, hoe te kleden enzovoort, want dat is hun cultuur. Hoe vaak mensen me wel niet vertellen dat ik ugali (maismeel met water gekookt tot een kleverige meelbal die nergens naar smaakt) moet eten, want ik ben in Tanzania en het is hun cultuur. Inmiddels zijn de meeste er wel van doordrongen dat ze nergens komen en dat ik ze gewoon ga zitten uitlachen als ze weer met de een of andere waanzinnige ‘cultuur’ regel aan komen zetten die nergens over gaat en waar ik me ook echt niet aan ga houden. Ik weiger om mezelf in die gevangenis te laten zetten. Ik wil dat zij uit die gevangenis gaan, dus ik blijf het ‘goeie’ voorbeeld geven en hou mijn eigen wil en eigen mening en voorkeuren en laat ze door niemand voorschrijven. Of me dat nou een gestoorde Mzungu maakt of niet.