Oplossingen

Ik neem aan dat je inmiddels begrijpt waar dit heen gaat. Laten we eerst naar de discussie gaan waarom ontwikkelingsssamenwerking niet werkt. Ik hoor jullie zeggen: ‘Maar we zijn er nog niet uit of het wel of niet werkt’. Nou ik ga er even van uit als het had gewerkt hadden we deze discussie niet. Daarbij is in Tanzania duidelijk dat het in ieder geval niet veel zoden aan de dijk heeft gezet want het grootste deel van de mensen is nu armer dan net na de onafhankelijkheid. Waarom heeft het nou niet gewerkt?

Zoals je uit het voorgaande hebt kunnen opmaken, mensen zijn op 2 niveaus aan het overleven:

1. Materieel niveau (schoon water, eten, kleding, onderdak, onderwijs, gezondheidszorg, enz.);
2. Psychologisch niveau.

Tot nu toe heeft de overgrote meerderheid van actoren in ontwikkelingssamenwerking zich vooral beziggehouden met het materiele niveau. Maar zoals duidelijk mag zijn het is het psychologisch niveau dat ze in de armoede houdt. Hoeveel er ook geinvesteerd wordt in materieel, het zal niet leiden tot armoedevermindering, het blijft 1 stap vooruit, 3 stappen terug. En waarom, omdat als in ‘oorzakelijke verbanden’ staat geschreven, hoe meer je als buitenlander investeert in materieel, hoe lager het psychologisch niveau wordt. Daarbij zijn veel NGOs overgestapt naar een ‘partnerschap-relatie’. Er van uitgaande dat de partner NGOs op een zelfde niveau kunnen presteren. Helaas is dat een utopie; de partners functioneren op het niveau van een vijfjarige en zoals vele expats klagen: Je kunt ze niet alleen een lijst geven met opdrachten, je moet ze aan de hand meenemen en dan met je neus er boven op gaan staan anders gebeurt er niets. Elke kleuterjuf begrijpt wat wij bedoelen. We komen er niet door ze verantwoordelijkheid te geven terwijl ze nooit geleerd hebben om verantwoordelijkheid te nemen en te dragen.

            De budget hulp moet onmiddelijk stopgezet worden. Wat er nu gebeurt is dat we het hele schoolbudget aan de kleuterklas geven om de school te runnen en dan verbaasd zijn dat er aan het eind van het jaar alleen ijsjes en snoep voor de kleuters is gekocht. ‘Are you kidding me?’ Ik zeg al jaren (wat veel boosheid opwekt) dat verantwoordelijke VNers (met de nadruk op verantwoordelijk) de overheidstaak van Tanzania (en andere Afrikaanse landen) moeten overnemen, de zaak op de rails moeten zetten en ondertussen verantwoordelijke leiders van het land opleiden. (Op het moment zit de Tweede Kamer hier ‘debatten’ te voeren die gaan over wie zei wat en waarom, terwijl ondertussen duizenden mensen dood gaan in het land. Kunnen we deze krankzinnigheid stopzetten please.)

            Verder moeten alle Zwitserse en andere buitenlandse bankrekeningen opengebroken worden zodat alle budget hulp en opbrengsten van sleazy deals van de afgelopen 50 jaar terug gaan naar Tanzania (en andere Afrikaanse landen). En als laatste moeten alle contracten met buitenlanders die gesloten zijn voor de verkoop van grondstoffen verscheurd worden en nieuwe geschreven waarbij Tanzania (en andere Afrikaanse landen) het iets oplevert dat er voor miljarden aan goud, diamanten, metalen, mineralen, olie en gas in de grond zit.

            Bedoel ik nu dat alle ontwikkelingssamenwerking stop gezet moet worden? Ja, dat bedoel ik dus. Ik vindt dat we een adempauze moeten inbouwen, dat iedereen zich terug moet trekken uit alle Afrikaanse landen die in hetzelfde schuitje zitten als Tanzania. Vervolgens gaan we aan de tekentafel zitten en beginnen van voor af aan: bij de oorzaken en hoe nu uit deze nachtmerrie die we met z’n allen (inclusief de Afrikaanse bevolkingen zelf) hebben gecreeerd te komen. Ondertussen moeten de omstandigheden gecreeerd worden om wat we ook bedenken wat nodig is ook effect zal hebben. Beginnende bij bovenstaande lijst onder budgethulp. Daarna kan ontwikkelingshulp volgens het nieuwe concept opgestart worden met frisse nieuwe ontwikkelingswerkers. Niet met wat ik ‘gerecyclede’ ontwikkelingswerkers noem die hier al 20 of 30 jaar rondlopen en naar mijn mening nog verder gedegenereerd zijn dan de Tanzanianen zelf. Daarmee bedoel ik dat ze zichzelf verder in de cultuur hebben ingegraven dan de gemiddelde Tanzaniaan.

            Hoe moet dat nieuwe concept er dan uit zien? De oplossing zit volgens mij in het aanpakken van het psychologisch niveau. Nou wordt het een kostbare zaak om een leger psychologen te sturen, en dat hoeft niet en kan ook anders. Ik ben zelf al terug gegaan naar de tekentafel en heb mijn hoofd gebroken over hoe dit op te lossen. Ik ben inmiddels meer dan een jaar bezig en ik denk dat ik een manier heb gevonden om de 2 niveaus (materieel en psychologisch) tegelijk aan te pakken. Het is een programma geworden dat een volledige cultuur- en gedragsverandering tot doel heeft. Het is een soort opvoed/therapie-programma met als bijwerking dat de problemen op materieel niveau opgelost worden. Het maakt mensen in de dorpen volledig verantwoordelijk voor hun eigen ontwikkeling; van de financien, via project planning naar monitoren en evalueren van alle activiteiten. De activiteiten zijn gericht op 1) kennis en voorlichting verspreiden; 2) vrijwilligerswerk voor de gemeenschap; 3) cultuur- en gedragsverandering via (therapeutische) activiteiten voor de groep van 2 tot 25 jaar. Het hele programma wordt uitgevoerd door Tanzanianen, buitenlandse NGOs kunnen alleen meedoen als ze expliciet door een dorp zijn uitgenodigd via een projectaanvraag.

Zoals in het begin staat geschreven, dit is niet bedoeld als aanklacht, dit is geen zoeken naar een schuldige, dit is een beschrijving van wat ik zie: een actie-reactie ketting waarin all actoren een rol hebben gespeeld en elkaar hebben versterkt. Wat ik heb geprobeerd is te achterhalen wat er achter dat gordijn van cultuur nou precies gaande is: blootleggen wat voor de meeste mensen onzichtbaar blijft en doorspitten tot de oorzaken zijn gevonden. Dit is een beknopte versie. Ik had nog wel honderd pagina’s meer kunnen schrijven, en dan hebben we het nog niet over al die zaken die mensen mij niet hebben durven vertellen. Ik ben en zal immers altijd een buitenstaander blijven en veel zal dus altijd buiten mijn gezichtsveld blijven.

            Dit gaat niet over gelijk hebben of gelijk krijgen, je kunt het wel of niet of gedeeltelijk met me eens zijn over wat er precies gebeurt en wat daar de oorzaken van zijn. Dit gaat niet over mij, dit gaat over Afrikanen in armoede. Mensen die, als ik wel gelijk heb, nog generaties in armoede zullen doorbrengen, daar ben ik inmiddels vast van overtuigd. Ik vraag iedereen om met een andere blik te gaan kijken en samen naar oplossingen te zoeken zodat de volgende generatie Afrikanen kan zeggen:

‘Die armoede van vroeger kennen we gelukkig niet meer.’